Το λίπασμα του Μάνου Χατζιδάκι
(Ξάνθη 23/10/1925-Αθήνα 15/6/1994)
Μάνο, σ’ ευχαριστούμε
Για το έργο που μας χάρισες και για το ήθος που
δίδαξες
Με
αυτόν τον τίτλο η ημερήσια πολιτική και οικονομική εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της
Πέμπτης 16 Ιουνίου 1994, αποχαιρετά την κοίμηση του Μελωδού των Ονείρων των
Ελλήνων Μάνου Χατζιδάκι. Του Έλληνα που διέπλασε τα όνειρα, τις μουσικές
ευαισθησίες και ίσως, και κοινωνικές συνειδήσεις των ελλήνων τον προηγούμενο
αιώνα. Μέχρι το τελευταίο ταξίδι του για τον μουσικό του Σείριο, αυτός ο μικρός
πρίγκιπας της πολιτιστικής μας παράδοσης δεν έπαυε να μας μυεί στα μυστικά
μονοπάτια του σύμπαντος της μουσικής και του ήθους της ελληνικής μας παιδείας.
Να μας διδάσκει τι σημαίνει ατομική ελευθερία και σεβασμός στο πρόσωπο του άλλου.
Μας έμαθε τι σημαίνει αυτοσεβασμός και τι ατομική και εθνική υπερηφάνεια χωρίς πολιτικές
τυμπανοκρουσίες, δίχως εθνικιστικά μελανώματα, μακριά από υπερήφανες διχαστικές
κορώνες. Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε ένας αυθεντικός, ελεύθερος Πολίτης της
Ελλάδας. Μια ανεξάρτητη φωνή που παρήγαγε όχι μόνο μουσικές μελωδίες αλλά και
πολιτική σκέψη και κρίση. Μας δίδαξε τι πραγματικά και ουσιαστικά σημαίνει
ερωτική και σωματική χειραφέτηση. Ο Μάνος Χατζιδάκις, δεν καρναβαλοποίησε τις
ερωτικές του επιλογές, δεν χυδαιολόγησε με τον πολιτικό του λόγο, δεν στάθηκε
αφοριστικός σε οτιδήποτε πολιτικά ή κοινωνικά ίσως και μουσικά τον ενοχλούσε.
Τα Σχόλιά του στο Τρίτο Πρόγραμμα που ήταν εμπνευστής και δημιουργός του μας
αποκαλύπτουν το εύρος της σκέψης του πολιτικού ανδρός. Ήταν ένας γνήσια λαϊκός αριστοκράτης που ούτε
την αριστοκρατική του ματιά απεμπόλησε ούτε την λαϊκότητά του λησμόνησε. «Γαρύφαλλο στ’ αυτί και πονηριά στο μάτι…».
Αληθινά πηγαίος χωρίς μουσική σοβαροφάνεια σχεδίασε το πασίγνωστο και
χιλιοτραγουδισμένο «Νιάου, νιάου βρε γατούλα με την ροζ μυτούλα..» και σαν
ρεμπέτης, Τα τραγούδια του ξανθού Απρίλη. Σοβαρός και ερωτικός ταυτόχρονα,
κλασικός και μοντέρνος εμπλουτιστής της μουσικής του φόρμας. Ψαλμωδός
προαιώνιων πανανθρώπινων αισθημάτων «Θάλασσα
πλατειά σ’ αγαπώ γιατί μου μοιάζεις…» και δυναμικός εκφραστής της
γυναικείας ερωτικής ευαισθησίας «Χάρτινο το φεγγαράκι, ψεύτικη η ακρογιαλιά, αν
με πίστευες λιγάκι…» Δάσκαλος και μύστης των χτύπων της καρδιάς ενός ολόκληρου
λαού που τραγούδησε και εξακολουθεί να τραγουδά τις λαϊκόμορφες εμπνευσμένες
κινηματογραφικές του συνθέσεις, «Καροτσέρη καροτσέρη άς το καμουτσίκι απ’ το
χέρι και μην το χτυπάς…» και να εκδηλώνει την ερωτική διάθεση των προσωπικών
του ονείρων ακούγοντας τις έντεχνες καταθέσεις του και μελοποιήσεις ελλήνων
ποιητών και ποιητριών. «Σ’ αγαπώ δεν έχω
τίποτ’ άλλο να πω….». Είτε μελοποίησε την αρχαία ποιήτρια Σαπφώ είτε τον
αλεξανδρινό ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη, είτε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα είτε
συνέθεσε τα θρυλικά Παιδιά του Πειραιά, τον ισπανό ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία
Λόρκα, «Νάνι το γαρούφαλλό μου….» το
ελληνικό του ήθος ήταν πάντα παρόν. Και,
είτε επέλεξε να τραγουδήσουν τις μουσικές του μελωδίες η διεθνούς φήμης φωνή
της Νάνας Μούσχουρη, η ευαίσθητη ονειρική φωνή της Φλέρης Νταντωνάκη, η ναζιάρα
νεανική παρουσία της Αλίκης Βουγιουκλάκη, πολιτικοποιημένη και μπάσα ερωτική
φωνή της Μελίνας Μερκούρη, «Ο κυρ Αντώνης
πάει καιρός…» η θεατρική φωνή του Γιώργου Μούτσιου, ή η τρυφερή και
μελωδική φωνή του Δημήτρη Ψαριανού, η σοβαρή και πένθιμη φωνή της Βούλας
Ζουμπουλάκη «Ο Ταχυδρόμος πέθανε στα δεκαεπτά
του χρόνια…», η εσωτερική και μελαγχολική φωνή του Λάκη Παππά, «Τι να μου κάνουν δάκρυα δυό και στεναγμοί σαράντα
δυό Μανούλα μου…», η λαμπερή φωνή της Μαίρης Λίντας «Άστρο του ουρανού…», την
ερωτιάρα φωνή του Γιώργου Μαρίνου «Κάθε κήπος
έχει μια φωλιά για τα παιδιά…» η σκοτεινή
χαμηλόφωνη ηχώ της φωνής της Καίτης Χωματά «Δυό
τριαντάφυλλα μαζεύω στην ποδιά μου…» και άλλων, ο Μεγάλος Ερωτικός της
παράδοσής μας δεν έπαψε να αναζητά στις φωνές που ερμήνευαν το έργο του την πιο
αυθεντική και μυσταγωγική τους διάσταση, το πλέον αληθινό ηχόχρωμά της ατομικής
τους ευαισθησίας, το όνειρο. Οι αδερφές Τατά από τον Λαγκαδά της Πορνογραφίας
συνομιλούν αρμονικά και ισότιμα με τον συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι των στίχων του
ποιητή Νίκου Γκάτσου, χωρίς να αλλοιωθεί η μουσική του μεγαλοφυΐα. Το προσωπικό και πολιτικό ήθος αυτού του
οικουμενικού Έλληνα δεν το ξανασυναντήσαμε έκτοτε στην μουσική σκηνή και
σίγουρα στην πολιτική. Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν μας σημάδεψε με την παρουσία του μόνο,
τον δημόσιο λόγο, το έργο του, την τελευταία εκατονταετία της προηγούμενης
χιλιετίας των Ελλήνων αλλά σφράγισε ανεξίτηλα την νεότερη ελληνική ιστορία και
παράδοση, την εθνική μας κληρονομιά. Ή ακριβέστερα, διέπλασε την ελληνική μας
κληρονομιά με τις μουσικές του παρακαταθήκες και κοινωνικές του παρεμβάσεις και
δημόσια εικόνα. Αυτός ο λαχειοπώλης των εθνικών και προσωπικών μας ονείρων.
Αυτός ο χρισμένος από τους αρχαίους Θεούς Έλληνας Άνθρωπος, μας πήρε από το
χέρι και σαν άλλος Δαίδαλος μας δίδαξε το μέτρο και την αρμονία, την ισορροπία
και τον αυτοσεβασμό, μας έμαθε να φτερουγίζουμε στο φωτεινό σύμπαν του κόσμου και
των πολύχρωμων μουσικών ονείρων.
Κάτω από τον τίτλο της πρώτης σελίδας «Η
Καθημερινή» της Πέμπτης 16 Ιουνίου 1994, αναφέρονται τα εξής:
«Η ζωή μου δεν ήταν η ζωή ενός μουσικού. Ήτανε
περισσότερο η ζωή ενός επικίνδυνου και ανήσυχου νέου, που η Μουσική κατάφερε
κάπως να τον ηρεμήσει και να τον κάνει κατ’ επιφάνεια νόμιμον».
Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν πέρασε ποτέ στη «νομιμότητα»
των κρατούντων, δεν συμφιλιώθηκε με την αδράνεια, αντιπάθησε το απλοϊκό,
αντέδρασε στην κολακεία, αντιτάχθηκε στην «απαιδευσιά» και την προσπάθεια
αναρρίχησης», στηλίτευσε την ημιμάθεια, τη χυδαιότητα των καιρών, οτιδήποτε
αντιπνευματικό, ατροφικό και μίζερο.
Χθές οι
Έλληνες ένιωσαν κάτι περισσότερο από συντετριμμένοι. Ένιωσαν αμήχανοι. Μπροστά
σε ένα θάνατο που δεν μπορούσαν να κατονομάσουν, να εκφράσουν, παρά, ίσως, μόνο
να τραγουδήσουν. Να σιγοψιθυρίσουν, αμήχανα στην αρχή, με περισσότερη ορμή
καθώς η ώρα προχωρούσε και το «τραύμα» βάθαινε. Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι μεγάλη
απώλεια. Μεγάλη. Όχι μόνο για τη Μουσική του. Αλλά για το ανάστημα που
μπορούσε-είχε το κουράγιο, τη δύναμη, την τόλμη, την ευπρέπεια-να ορθώνει, στο
μικρό, το ευτελές, το ασήμαντο, το εφήμερο χειροκρότημα. Για την ανδρεία του να
επιλέγει και να επιβάλλει την ηθική της άρνησης. Παρέμεινε ως το τέλος «γνήσιος
Έλληνας και Μεγάλος Ερωτικός».
Μάνο,
σ’ ευχαριστούμε.
ΥΓ. Σήμερα το πρωί,
15/6/2018, ξεκινώντας να πάω στην εργασία μου, τα βαγόνια του Ηλεκτρικού
Σιδηροδρόμου σταμάτησαν, μετά από αρκετή ώρα αναμονής, τα μεγάφωνα μας ανήγγειλαν
ότι κάποιο πρόσωπο έπεσε στις γραμμές του τρένου. Ειδοποίησα τον προϊστάμενό μου
και γύρισα στο σπίτι. Δεν έψαξα και δεν θέλησα να βρω ούτε το φύλο του προσώπου
που έπεσε στις ράγες, ούτε την ηλικία, ούτε αν είταν έλληνας ή αλλοδαπός, ούτε θέλω
να ακούσω τα σχόλια στις ειδήσεις για το γεγονός.
Απλά, θα ήθελα σήμερα, ημέρα μνήμης της κοίμησης του
Μάνου Χατζιδάκι να αφιερώσω το κείμενο αυτό στο άγνωστό μας πρόσωπο που έχασε την
ζωή του και ταξιδεύει για την Οδό Ονείρων.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς, 15 Ιουνίου 2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου