Ο Αντίνοος στην ποίηση και την πεζογραφία

Ο ΑΝΤΙΝΟΟΣ στην ποίηση και την πεζογραφία

        «Αυτή η δουλειά-είπε ο Μέησον-έχει απ’ όλα-σέξ, μυστήριο, μελόδραμα και διανόηση»

           THE CASE OF THE MYTHICAL MONKEYS

          Στο σύντομο αυτό σημείωμα, αντιγράφω ποιήματα ξένων ποιητών (τα δύο μεταφρασμένα στα ελληνικά) και ένα δικό μου που έχουν άμεσα ή έμμεσα σαν θέμα τους τον ΑΝΤΙΝΟΟ. Καταγράφω και σχολιάζω-εν τάχει-τα δύο ελληνικά πεζογραφήματα που γνωρίζω, της δημοσιογράφου και συγγραφέως Σόνιας Ζαχαράτου «Τα νερά στα μάτια σου» εκδόσεις «ΤΟΠΟΣ» 2012, και Β. Ε. Βεκιαρέλλη «ΑΝΤΙΝΟΟΣ» εκδόσεις «Οδός Πανός» 2013 (ανατύπωση της α΄ έκδοσης του 1924 από τις εκδόσεις «Παντογνώστου), και, το γνωστό και πολυδιαβασμένο ιστορικό μυθιστόρημα της γαλλίδας συγγραφέως και ακαδημαϊκού Μαργαρίτας Γιουρσενάρ «ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ» εκδόσεις Χατζηνικολή 1976 (Marguerite Yourcenar, “Memoires d’ Hadrien”, μετάφραση στα ελληνικά από την εκδότρια Ιωάννα Χατζηνικολή), έργα που διαπραγματεύονται άμεσα ή παραλλάσσοντας τον ιστορικό μύθο που εδραιώθηκε μέσα στον χρόνο. Την παιδαγωγική, ερωτική, φιλική, συναισθηματική σχέση του ρωμαίου φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανού με το ωραίο βοσκόπουλο από την Κλαυδιούπολη της Βιθυνίας κατά την αρχαιότητα. Ο Πούπλιος Αίλιος Τραϊανός Αδριανός (Publius Aelius Traianus Hadrianus 24/1/76-10/7/138), που συγκαταλέγεται μέσα στην Πεντάδα των καλών Αυτοκρατόρων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ανεψιός και θετός γιός του αυτοκράτορα Τραϊανού, κυβέρνησε την αυτοκρατορία (κερδίζοντας και δικαίως, την φήμη ενός δίκαιου, δημοκράτη και φιλότεχνου ηγέτη, αναμορφωτή και ανακαινιστή, που διακόνησε τις τέχνες και τα γράμματα και, έτρεφε μεγάλο σεβασμό και αγάπη σε όλη την διάρκεια του προσωπικού και πολιτικού του βίου για την πρωτεύουσα των φώτων της αρχαίας εποχής την Αθήνα), από το 117 μέχρι το 138 που πέθανε σε ηλικία 62 χρονών. Οικοδόμησε αρκετά μοντέρνα και χρήσιμα στην εποχή τους κτήρια, έχτισε ναούς και άφησε πίσω του οικοδομήματα που βελτίωσαν την καθημερινή ζωή των πολιτών, τόσο στην Ρώμη όσο και στην Ελλάδα. Ως imperator, πρέσβευε την πολιτική της ανεξιθρησκείας, παρά του ότι σαν κυβερνήτης της μεγαλύτερης στην εποχής του αυτοκρατορίας υποστήριξε και υιοθέτησε την παλαιά θρησκεία των προγόνων του, τις τελετουργίες και συνήθειες της και στάθηκε μάλλον αδιάφορος στην νέα θρησκεία που αναδύονταν και προέρχονταν από την Ιουδαία για να εδραιωθεί και κυριαρχήσει στα μετέπειτα χρόνια σε όλη σχεδόν την υφήλιο, αυτή των «Γαλιλαίων». Παραγκωνίζοντας και διώκοντας την παλαιά θρησκεία των Εθνικών.  Μια διαμάχη πολυθεϊσμού και μονοθεϊσμού που ψήγματά της αναγνωρίζουμε και σήμερα.

Ο Αντίνοος-ANTINOUS με την εκπληκτική ομορφιά του και την καλλίγραμμη παρουσία του, προκάλεσε τον θαυμασμό και την ερωτική επιθυμία του ρωμαίου αυτοκράτορα ο οποίος τον προσκάλεσε κοντά του, ανέλαβε την ανατροφή και μόρφωσή του, και όπως ιστορικά γνωρίζουμε, η σχέση αυτή προστασίας και φιλίας εξελίχτηκε σε ερωτικό ειδύλλιο. Ο Αντίνοος γεννήθηκε από άσημους φτωχούς γονείς, βοσκούς, στην Κλαυδιούπολη της Βιθυνίας στις 27/11/110 όπως αναφέρουν οι ιστορικές πηγές και έχασε την ζωή του νεότατος στα νερά του Νείλου στις 30/10/130 μ.χ. Οκτώ χρόνια αργότερα πέθανε και ο Αδριανός βυθισμένος στην θλίψη. Ο Αδριανός, μετά τον θάνατο του νέου, έχτισε πόλη που έφερε το όνομα του αγαπημένου του, τον θεοποίησε, οικοδόμησε ναούς προς τιμήν του που τον λάτρευαν σαν Θεό, διέταξε και σμιλεύτηκαν δεκάδες αγάλματα που φέρουν την πανωραία μορφή του και απεικονίζουν το κάλλος της κορμοστασιάς του. Σύμφωνα με τα πρότυπα αισθητικής και ζωής των αρχαίων εθνικών ελλήνων η μορφή του Αντίνοου έγινε Σύμβολο εφηβικής ομορφιάς, και δώρισε στον πρόωρα χαμένο νέο το διαβατήριο της Αθανασίας στο διάβα της ανθρώπινης ιστορίας και πολιτισμού. Δεκάδες αγάλματα και αντίγραφά τους, προτομές και νομίσματα που φέρουν την μορφή του βρίσκονται σε πολλά ευρωπαϊκά και αμερικάνικα μουσεία, της αιγύπτου αλλά και της χώρας μας. Βλέπε Μουσείο των Δελφών(Προτομή από ανδριάντα του 2^ου μ.χ. κ. ά.

Αντιγράφω γενικές σκόρπιες πληροφορίες που άντλησα από άλλες-πέραν της λογοτεχνίας πηγές, που μας μιλούν για τον άδοξο και αινιγματικό πνιγμό του, την μεταγενέστερη θεοποίησή του, την ίδρυση πόλεων που φέρουν το όνομά του, και πως η γλυπτική τέχνη, διέσωσε την μορφή του μέσα στο χρόνο, πως αποτυπώθηκε το πρόσωπο και η σωματική του παρουσία σε ελληνικά αγάλματα, αιγυπτιακά ελληνόμορφα, σε νομίσματα, στους μεταγενέστερους χρόνους από σύγχρονους εικαστικούς και φυσικά, από ποιητές και πεζογράφους της μοντέρνας εποχής μας.

Το σημείωμα αυτό έρχεται να συμπληρώσει το προηγούμενο που είχα δημοσιεύσει για τον ΑΝΤΙΝΟΟ.

     Το μάλλον, όχι και τόσο εκτενές αυτό θέμα, δηλαδή την σχέση του ρωμαίου μεσήλικα αυτοκράτορα με έναν φτωχό έφηβο της ρωμαϊκής επαρχίας, την σχέση δηλαδή ενός μεγαλύτερου άντρα με ένα αρκετά νεότερό του νέο,- κάτι που παραπέμπει σε πλατωνικές παιδαγωγικές θεωρίες και αξιακά πρότυπα έρωτος και αισθητικής-όπως μας διασώθηκε μέσα στην ρωμαϊκή ιστορία, προσφέροντας έναν ακόμα ιδιαίτερο προσωπικό αυτήν την φορά λόγο, την ιστορική αθανασία στον φιλέλληνα Αδριανό αλλά και σ’ ένα άγνωστο κατά τα άλλα εύομορφο-θεόμορφο έφηβο, (σύμφωνα επαναλαμβάνω με τα πρότυπα και τα μέτρα αισθητικής της καλλιτεχνικής παράδοσης των αρχαίων εθνικών ελλήνων), ερεθίζει ακόμα και στις μέρες μας την φαντασία φιλότεχνων και μη, ιστορικών και αρχαιολόγων καθώς και ατόμων, που έχουν συγκεκριμένο ερωτικό προσανατολισμό. Όπως και ευρωπαίων και αμερικανών αναγνωστών που ασχολήθηκαν εμπεριστατωμένα με ποιήματα ή πεζά συγγραφέων που ερεύνησαν το αρχαίο στόρυ, το επέλεξαν σαν θεματολογία τους, υιοθετώντας τον πυρήνα της υπόθεσης που είναι η ομοερωτική σχέση και η έκβασή της και τα κοινωνικά και πολιτιστικά παρεπόμενα της σχέσης αυτής μέσα στον χρόνο και την ιστορία. Διερευνώντας ποιοι, πως, και με ποιόν τρόπο διαπραγματεύτηκαν, εξέτασαν και χρησιμοποίησαν το ερωτικής και αισθητικής υφής αυτό ζήτημα και την ρητορική που αναπτύχθηκε για αυτό μέσα στους αιώνες. Αντιγράφω και ένα ξενόγλωσσο ποίημα που βρήκα στο διαδίκτυο του Alan Seeger, που το εντάσσουν μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο έρευνας. Στο διαδίκτυο επίσης, δημοσιεύονται πάμπολλες αρχαιολογικές κυρίως μελέτες που αναφέρονται στην θεοποίηση του ANTINOUS και την λατρεία του ως Θεού ταυτιζόμενος με σημαντικούς Θεούς του Αιγυπτιακού Πανθέου, βλέπε Όσιρις. Και, την πολλαπλή αποτύπωσή της μορφής και του σώματός του στην αγαλματική τέχνη, ρωμαϊκή και αιγυπτιακή, με σαφείς όπως με μεγάλη άνεση αναγνωρίζουμε τις επιδράσεις και επιρροές της ελληνικής γλυπτικής και αισθητικής, τις αξίες και τους κοινωνικούς και θρησκευτικούς συμβολισμούς της. Μπορεί να παρακολουθήσει επίσης ο όποιος ενδιαφερόμενος, μικρά κινηματογραφικά στιγμιότυπα από διάφορες Εκθέσεις-με αγάλματα του ΑΝΤΙΝΟΟΥ-σε μεγάλα Μουσεία του εξωτερικού που πραγματοποιήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, τις ομιλίες και σχολιασμούς ειδικών και επιστημόνων, τεχνοκριτικών κλπ.. Και στην χώρα μας, σχετικά πρόσφατα, πραγματοποιήθηκε Έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με θέμα τον Αντίνοο. Πέρα από τις δύο ελληνικές μεταφράσεις της ποιητικής σύνθεσης ΑΝΤΙΝΟΟΣ του πορτογάλου ποιητή, ο ποιητικός λόγος του Φερνάντο Πεσσόα παραστάθηκε και στην ελληνική σκηνή, δες θεατρική κριτική του κυρίου Κωνσταντίνου Μπούρα δημοσιευμένη στο ιστολόγιο των εκδόσεων «Ποιείν».

             «Μεταξύ απουσίας και σιωπής

             Πολλά λόγια θα συναντήσεις ανείπωτα!»

                                      Χρήστος Αγγελάκης 

     Εκείνο που παρατηρούμε είναι ότι αφορμή μάλλον για την εξέταση, ερμηνεία, ανάλυση, σχολιασμό της περιπέτειας του αρχαίου αυτού ερωτικού ειδυλλίου, δεν στάθηκαν μόνο οι κατά καιρούς εκθέσεις των διαφόρων Μουσείων του εξωτερικού με τα εκθέματα της γλυπτικής τέχνης, αλλά, η αγγλόφωνη ποιητική σύνθεση του πορτογάλου ποιητή Φερνάντο Πεσσόα που εκδόθηκε το 1915 και κυρίως, το ιστορικό μυθιστόρημα της γαλλίδας συγγραφέως Μαργαρίτας Γιουρσενάρ που κυκλοφόρησε το 1951, στηριγμένο σε πηγές αρχαίων ιστορικών. Βλέπε κατά κύριο λόγο το έργο του ρωμαίου Δίωνα Κάσσιο. (Στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Κάκτος» κυκλοφορούν τρείς τόμοι που είναι μέρος των βιβλίων της «Ρωμαϊκής Ιστορίας» του). Αν και οφείλουμε να τονίσουμε ότι το κέντρο βάρους του καταπληκτικού ιστορικού μυθιστορήματος της Γιουρσενάρ, δεν είναι η ερωτική σχέση του φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανού με τον έφηβο, αλλά ο ίδιος ο αυτοκράτορας και η ιστορική του διαδρομή, ζωή και φιλοσοφία του, η διακυβέρνησή του, το όραμά του για την αυτοκρατορία, τα ταξίδια του, οι προσωπικές του σε πρώτο πρόσωπο εξομολογήσεις, κλπ. Οι περισσότερες εργασίες αν κατανοώ σωστά, έχουν σαν βάση τα δύο αυτά λογοτεχνικά έργα, και σίγουρα τον αρχαίο ιστορικό Δίωνα Κάσσιο. Αυτό κατά την γνώμη μου κάτι σημαίνει. Δηλαδή στο πως η λογοτεχνία (ποίηση και μυθιστόρημα) μπορεί να γονιμοποιήσει, επηρεάσει και τις άλλες τέχνες και να σταθεί η αφορμή να στηθούν γέφυρες συζήτησης μεταξύ των διαφόρων τεχνών. Του αρχαίου πολιτισμού και των κοινωνικών συνηθειών του με την σύγχρονή μας μοντέρνα και μεταμοντέρνα ιστορική και ίσως κοινωνική πραγματικότητα. Ελπίζω να μην λαθεύω, και υπερεκτιμώ τον ρόλο της λογοτεχνίας στις ζωές και επιλογές των ανθρώπων. Συμπληρωματικά να αναφέρω ότι λίγα χρόνια μετά την έκδοση του έργου του Πεσσόα, ο Β. Ε. Βεκιαρέλλης εξέδωσε το μυθιστόρημα ΑΝΤΙΝΟΟΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗΣ ΡΩΜΗΣ) εκδόσεις Παντογνώστου το 1924, δεύτερη έκδοση-ανατύπωση του κειμένου- Οδός Πανός 2013, σελίδες 128, τιμή 14 ευρώ, εξώφυλλο Πέτρος Παράσχης. Ένα μυθιστόρημα που όσοι το έχουν διαβάσει-υπάρχει αν δεν με απατά η μνήμη στην Εθνική Βιβλιοθήκη-θα διαπιστώσουν ότι όχι μόνο παραλλάσσει τον πυρήνα της ιστορικής υπόθεσης αλλά και αλλοιώνει ουσιαστικά την ευρύτερη ταυτότητα του αρχαίου ερωτικού ειδυλλίου και την ατμόσφαιρά του. Κακότεχνα εκχριστιανίζοντας πρόσωπα, συμπεριφορές, καταστάσεις, ερωτικές προτιμήσεις και επιλογές, σύμβολα, θρησκευτικά πρότυπα. Ένα μυθιστόρημα, που ενώ βασίζεται σε αρχαίες πηγές και σχετικές πληροφορίες περί του θέματος, βρίσκεται μέσα στο κλίμα των αμερικάνικων μάλλον χριστιανικών μυθιστορημάτων που επελέγησαν για να παρασταθούν μεγάλα κινηματογραφικά έπη, κινηματογραφικών ταινιών του στυλ «Ο Χιτών», «Ο Μεγάλος Ψαράς», ο «Μπεν Χουρ», «Οι δέκα εντολές» ή το «Domine Quo Vadis». Αυτά τα δακρύβρεχτα, πολύωρα μεγάλα χριστιανικά κινηματογραφικά έπη που ήταν της μόδας εκείνη την περίοδο και συγκινούσαν τις μεγάλες θρησκευτικές μάζες. Όπως αναγράφεται στο οπισθόφυλλο από τον συγγραφέα: «Αν η αφήγησις αυτή σας αρέσει, αν σας συνεκίνησε, δεν το χρεωστάνε σε μένα, αναγνώσται, αλλά ΕΙΣ ΤΗΝ ΡΩΜΗΝ που μου την ενέπνευσε. Και αν πάλι δεν σας άρεσε, δεν πταίει η Ρώμη. Αυτή εμπνέει πάντα ωραία. Ίσως εγώ να ήμαι ανάξιος να εξωτερικεύσω όσα μ’ έμαθε να αισθάνωμαι, η Αλησμόνητη, η παντοτεινά Αγαπημένη. Παρίσιοι, 23 Φεβρουαρίου 1924.».

     «Η ομορφιά δεν αγαπάει παρά μόνο τον κίνδυνο κι έτσι μένει ατάραχη μπροστά στην πτώση ενός μικρού βασιλείου, όμως μια σκληρή προφητεία μπορεί να την κάνει να χάσει το χρώμα της»

                                 Ευγένιος Αρανίτσης  

     Διαβάζω αρκετές φορές τις μεταφράσεις του ΑΝΤΙΝΟΟΥ του πορτογάλου ποιητή Φερνάντο Πεσσόα, αναφέρομαι σε αυτή του ποιητή και μεταφραστή Κώστα Λάνταβου και εκείνη του ποιητή και μεταφραστή Γιάννη Σουλιώτη, καθώς μεταφέρω στο bloc μου και τις δύο εκδοχές της στα ελληνικά. Ερευνώντας στο διαδίκτυο, (σερφάροντας θα έλεγαν τα σημερινά ελληνόπουλα-μνημονιόπουλα) ανακάλυψα και μια σχετική περί του θέματος διαμάχη μεταξύ δύο ποιητών και μεταφραστών. Δεν είμαι ούτε ειδικός ούτε αρμόδιος για να σχολιάσω το «πρόβλημα». Το μόνο που θα ήθελα να σημειώσω είναι ότι η απάντηση του ποιητή και μεταφραστή (πέρα από τον βαθμό αλήθειας της) κυρίου Κώστα Λάνταβου στο ηλεκτρονικό περιοδικό Νέο Πλανόδιον στον ποιητή και μεταφραστή κύριο Χάρη Βλαβιανό είναι ευπρεπής και ευγενική, όπως αρμόζει σε έναν πνευματικό άνθρωπο της χώρας μας. Τον κύριο Λάνταβο ούτε κατ’ όψεως δεν γνωρίζω, μάλιστα, αναζήτησα την ποιητική του συλλογή για τον Αντίνοο (για να την διαβάσω) και δεν την βρήκα στο εμπόριο. Το εκπληκτικό σε όλη αυτήν την ιστορία για εμένα τον απλό αναγνώστη είναι το διαρκές ενδιαφέρον ακόμα και στις μέρες μας για την ποίηση του πορτογάλου ποιητή και την ως άνω συλλογή του. Βρίσκω-πέρα από τις όποιες θεμιτές ή μη προθέσεις των ελλήνων ποιητών και συγγραφέων, αξιέπαινη την επιθυμία τους να διαβάσουν και να χαρούν έργα ευρωπαίων συναδέλφων τους, να μας τα γνωρίσουν στην γλώσσα μας, να τα σχολιάσουν, να μας δώσουν στοιχεία και πληροφορίες για αυτά, τους δημιουργούς τους, να τα συγκρίνουν με άλλα έργα, σε περιόδους που η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει φοβερά και δισεπίλυτα προβλήματα και εμείς οι αναγνώστες σε πολλούς τομείς. Το ότι υπάρχουν έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές οι οποίοι ασχολούνται με ζητήματα ποίησης και μετάφρασής της, όταν η μεγάλη πλειοψηφία των συμπατριωτών μας δεν ασχολείται (ίσως και δικαίως) με αυτά τα θέματα, δεν είναι και λίγο. Για όσους τέλος, ελάχιστους, αγαπούν ακόμα τον ποιητικό λόγο και τον διαβάζουν πρωτίστως, παρά γράφουν ποίηση και εκδίδουν ποιητικές συλλογές. Εν ήδη αυτοκρατορικού μεγαλείου.

Η ευθύνη, εξαιτίας άγνοιας χειρισμού του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή βαραίνει αποκλειστικά εμένα, όσον αφορά την ακριβή ορισμένες φορές πληροφορία της ξένης πηγής που εντόπισα στο διαδίκτυο και της αναφοράς της. Δυστυχώς ή ευτυχώς εμείς οι μεγαλύτεροι, μάθαμε να έχουμε δίπλα μας την έντυπη μορφή ενός βιβλίου. Μάθαμε να το κρατάμε στα χέρια μας, να το ξεφυλλίζουμε, να το μυρίζουμε, να απολαμβάνουμε την αισθητική του μορφή, την καλλιτεχνική του τύπωση, να ανοίγουμε διάλογο μαζί του. Αποδεχτήκαμε ακόμα και την μούχλα που έχουν παλαιές εκδόσεις, ζήσαμε με την σκόνη του πάνω στα σώματά μας, μάθαμε να σημειώνουμε ή να κάνουμε τα σχόλιά μας στο περιθώριο των σελίδων του, να μουτζουρώνονται τα χέρια μας από το μελάνι του. (υπάρχει και το παράδειγμα των δηλητηριασμένων σελίδων του Χόρχε στο μυθιστόρημα «Όνομα του ρόδου» του ιταλού Ουμπέρτο Έκο). Με δυό λόγια, το βιβλίο που είχαμε και έχουμε στα χέρια μας, το ταλαιπωρούσαμε. Όπως βασανίζουμε καλοπροαίρετα πολλές φορές έναν ζωντανό οργανισμό που έχουμε δίπλα μας. Η ηλεκτρονική μορφή του, μπορεί να λαθεύω λόγω χρόνων, μου φαίνεται πολύ ψυχρή, παγωμένη, κάπως αποστειρωμένη, όμως, για να είμαστε δίκαιοι, στις πλείστες των περιπτώσεων αρκετά χρήσιμη και αποτελεσματική όπως στην παρούσα φάση για άντληση πληροφοριών σχετικά με τον ΑΝΤΙΝΟΟ.

                       «ΑΙΕΝ Η ΑΓΑΠΗ»     

ΠΟΙΗΜΑΤΑ-POEMS

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΝΟΟΥ

Όταν ο νέος ο πιο περικαλλής τυχαίως πνίγηκε

καθώς κολυμπούσε την αυγή

ενάντια σε ρεύμα πολύ δυνατό γι’ αυτόν,

ή ίσως πλήρως ακολουθώντας κάποια αίρεση

πού υπέσχετο ότι ο κολυμβητής

θ’ αναδυόταν αθάνατος.

--

ξεβγαλμένος κάθε θνητότητα-

ο Αδριανός είπε κι έβαλαν την εικόνα του παντού,

μαρμάρινος ο Αντίνοος να κοιτάζει

τις δημόσιες πλατείες όπου τσακώνονται

τα σκυλιά, πακτωμένος σε κάθε βρομοτρίστρατο

--

στις εσχατιές της αυτοκρατορίας.

Τι άλλο αναζητούμε από κάθε κορμί

παρά τον κόσμο όλο; Κι αν η άφθαστη μορφή

του εραστή δεν υπήρχε πουθενά,

έτσι θα μπορούσε να τη βρίσκει παντού,

αν και τελικά το αγόρι έγινε απλά πιο νεκρό

--

καθώς το απαθανατίζουν οι γλύπτες.

Όπου και να ταξίδευε ο Αδριανός,

η μορφή του αγαπημένου θα ήταν εκεί

πρίν απ’ αυτόν: οι καμπύλες των ώμων,

οι ακριβείς μαρμάρινες θηλές,

το πνιγμένο πρόσωπο πού δεν χάθηκε εντελώς

--

στον Νείλο-ο οποίος δεν ξέρει από προτιμήσεις

παρά απλώς καταβροχθίζει τα πάντα

χωρίς καμία κριτική ή προσδοκία-

αλλά χάθηκε μές στον πολλαπλασιασμό του,

έργο τεχνίτη αλειμμένο οξέα και έλαια

να φωτιστεί το δέρμα μια ιδέα.

--

Ποιόν απ’ όλους αυτούς αγάπησα;

Εδώ είναι τα μαλλιά

ξανά. Εδώ το γλυπτό υγρό του στέρνο

που κρατώ γιατί δεν μπορώ να το κρατήσω.

Αν ένας από σας, μπορεί να έλεγε

σε οποιοδήποτε από τα χίλια μαρμάρινα αγόρια,

--

μπορούσε να μιλήσει. Ή ίσως τα αγάλματα να ήταν αρκετά,

το πνιγμένο αγόρι αλλοιωμένο από τη μνήμη τόσο όσο

κι από το νερό, χυμένο σε καλούπι ουσιώδες,

μακρινό ιδεώδες. Η επιθυμία, βεβαίως,

καταλήγει να ‘χει αντικείμενο τον εαυτό της, με τον τρόπο

που η ηδονή ό,τι θελήσει μπορεί να μετατρέπει σε θεό.

MARK DOTY

«Στον Καβάφη» και άλλα ποιήματα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΕΠΙΜΕΤΡΟ: CHRISTOPHER ROBINSON

(ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ) σ.99-, περιοδικό ΠΟΙΗΣΗ, τεύχος 24/Φθινόπωρο-Χειμώνας 2004

--

Αντίνοος

Τρείς φορές τον κοίταξα κατάματα.

Την πρώτη φορά διέσχιζα τον κήπο

Με είχαν στείλει οι σύντροφοί μου να φέρω φαγητό

Και για να κόψω δρόμο

Το μονοπάτι δίπλα απ’ τα παράθυρα του παλατιού πήρα

Ξαφνικά τους ήχους άκουσα χορδών

Και μιάς και ήμουνα ψηλός πολύ

Άνετα είδα απ’ το φαρδύ παράθυρο

Αυτόν:

Καθόταν μόνος, μες στη θλίψη,

Αγγίζοντας με δάχτυλα λεπτά της λύρας τις χορδές,

Μ’ ένα κάτασπρο σκυλί

Κάτω στα πόδια του πεσμένο, δεν γάβγιζε

Μόνο ο ήχος του σιντριβανιού

Μπερδευόταν με τη μουσική.

Όταν το βλέμμα μου ένιωσε,

Τη λύρα άφησε κάτω

Και σήκωσε το σκυμμένο του κεφάλι.

Η ομορφιά του

Και η σιωπή του στο άδειο δωμάτιο

Το απομεσήμερο

Ήτανε σαν μαγεία!

Έκανα τον σταυρό μου κι έτρεξα έντρομος

Απ’ το παράθυρο μακριά…

Ύστερα σκοπός καθώς στεκόμουν

Στον διάδρομο

Που οδηγούσε στο δωμάτιο του βασιλικού αστρολόγου.

Η σελήνη έριχνε στο δάπεδο ένα φωτεινό τετράγωνο,

Και τα χάλκινα στολίδια των παπουτσιών μου

Κάθε φορά που διέσχιζα το φωτεινό σημείο,

Άστραφταν.

Μόλις τον ήχο των βημάτων άκουσα,

Σταμάτησα.

Από το βάθος,

Ακολουθώντας ένα δούλο με πυρσό.

Βγήκαν τρεις άνθρωποι

Κι αυτός ανάμεσά τους.

Ήταν χλωμός,

Αλλά μου φάνηκε

Πώς από φώς γέμισε το δωμάτιο

Όχι απ’ τον πυρσό, αλλά απ’ τη μορφή του.

Καθώς περνούσε, με κοίταξε

Είπε «κάπου σ’ έχω ξαναδεί εσένα, φίλε μου»

Κι απομακρύνθηκε προς τα δωμάτια του αστρολόγου.

Είχε από ώρα η άσπρη φορεσιά του εξαφανιστεί

Και σβήσει το φώς απ’ τον πυρσό,

Κι εγώ να στέκομαι, χωρίς να κινούμαι ή ν’ αναπνέω,

Κι όταν στο στρατόπεδο πια ξαπλωμένος,

Ένιωσα,

Πως ο Μάρτιος που δίπλα μου κείτονταν

Άγγιξε το χέρι μου με τη συνηθισμένη κίνηση του,

Παρίστανα τον κοιμισμένο.

Ύστερα για άλλη μια φορά ένα απόγευμα

Τον συνάντησα.

Κοντά στις σκηνές του Καίσαρα,

Κολυμπούσαμε,

Όταν κραυγές ακούσαμε.

Τρέξαμε και είδαμε πως ήταν πια αργά.

Το κορμί που είχαν τραβήξει απ’ το νερό,

Στην άμμο ξαπλωμένο,

Κι αυτό το ίδιο ουράνιο πρόσωπο,

Το πρόσωπο ενός μάγου,

Μας κοίταζε μ’ ολάνοιχτα τα μάτια.

Ο αυτοκράτορας έτρεξε από μακριά,

Έξαλλος απ’ τα μαντάτα τα κακά,

Κι εγώ στεκόμουν, χωρίς να βλέπω τίποτα,

Χωρίς να νιώθω, πως τα δάκρυα, τα ξεχασμένα

από παιδί,

Στο πρόσωπο κυλούσαν.

Μουρμούριζα τη νύχτα όλη προσευχές,

Την πατρίδα μου την Ασία, τη Νικομήδεια έβλεπα

Καθώς φωνές αγγέλων τραγουδούσαν:

«Ωσαννά!

Νέος Θεός

Χαρίστηκε στον κόσμο!»

ΜΙΧΑΗΛ ΚΟΥΖΜΙΝ

Από τα «Αλεξανδρινά Τραγούδια» (1905-1908).

 Βλέπε, Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Ο Μιχαήλ Κουζμίν και ο ρωσικός μοντερνισμός. Ο συγγραφέας του πρώτου, ίσως ομοερωτικού έργου της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, σ. 20.  Στο Αθηναϊκή Επιθεώρηση του Βιβλίου The Athens Review of books τχ. 92/2, 2018

--

(ANTINOUS)

     AStretched on a sunny bank he lay at rest,
Ferns at his elbow, lilies round his knees,
With sweet flesh patterned where the cool turf pressed,
Flowerlike crept o'er with emerald aphides.
Single he couched there, to his circling flocks
Piping at times some happy shepherd's tune,
Nude, with the warm wind in his golden locks,
And arched with the blue Asian afternoon.
Past him, gorse-purpled, to the distant coast
Rolled the clear foothills. There his white-walled town,
There, a blue band, the placid Euxine lay.
Beyond, on fields of azure light embossed
He watched from noon till dewy eve came down
The summer clouds pile up and fade away 

Alan Seeger

--

Πινακογραφία

Ή φιλόπαις ουκέτι νύν ο Θεός

                                       Ιουλίου Λεωνίδα

Άγνωστοι σκοπευτές

και μικροί Διόσκουροι

φλερτάρουν τις νύμφες στους πρόποδες

του Παρνασσού.

Ο Υάκινθος στην αγκαλιά του Σμηνθέα

αγναντεύει τη θάλασσα.

Να και η Ηώς η χρυσοσάνταλη

με τα σκέλη ανοικτά

δρασκελίζει τα νησιά των Μακάρων.

Μικρέ μου Αρθούρε

πόσο θάθελα να σμιλέψω

τα κολασμένα σου οράματα

στα στήθη του Δευκαλίωνα.

Ιεροσυλία, ιεροσυλία

φωνάζουν οι Ερινύες

κι εγώ βλέπω τον Ιωάννη να τραβά

σκυφτός

κατά την Πάτμο και σκιάζομαι’

σκιάζομαι για το φως

πού κρύβουν στα σπλάχνα τους

οι πυγολαμπίδες.

Η Περσεφόνη

φυλακισμένη στον Άδη

τσαλαβουτά μέσα στο αίμα

φωνάζοντας Εάλω

κι ο Νάρκισσος μανιασμένος

κυνηγά τον Γανυμήδη.

Ώ θεοί μου, τύψεις μου,

μεθύστε με

με αιωνιότητα

κι ακούστε την ευχή των πιθήκων.

Μέσα σε δούρειο ίππο

ήρθαν οι εχθροί

έξω από τις σπηλιές

και μας ξεγέλασαν.

Πυργώσου ψυχή μου

σε μέρη αβέβηλα

κι άσε το σώμα σου να χαθεί

μες τα αφρισμένα κύματα του Νείλου.

Ίσως βρεθεί και για σένα

κάποιος άλλος Αδριανός

να σε λατρέψει.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος        

     Σίγουρα και αναμφισβήτητα όλοι μας γνωρίζουμε ή έχουμε με διαφορετικό τρόπο ο καθένας και η κάθε μία βιώσει, ανεξάρτητα του ερωτικού φύλου προτίμησης, ότι η Φύση, δημιουργεί τις δικές της συγγένειες και προτιμήσεις, ορισμένες φορές μάλιστα, οι προτιμήσεις αυτές και οι επιλογές, είναι πιο ισχυρές και υπερισχύουν ακόμα και από αυτές που χαλκεύει το αίμα των προγόνων μας.

Σημειώσεις:

-Το απόσπασμα που προηγείται του κειμένου το ερανίστηκα από το βιβλίο του Ευγένιου Αρανίτση, «Ιστορία των Ηδωνών» εκδόσεις «Άκμων» 1982. Να σημειώσω επίσης, ότι ενδιαφέρον παρουσιάζει και το σπονδυλωτό μελέτημα του κυρίου Ευγένιου Αρανίτση, «ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ» εκδόσεις «ΕΡΑΤΩ» 1983.

-Οι στίχοι του ποιητή Χρήστου Αγγελάκη, «Μεταξύ απουσίας…» είναι από την ποιητική του συλλογή «ΑΙ ΜΑΡΤΙΟΥ ΕΙΔΟΙ» εκδόσεις «Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος-Αθήνα 1993, σ. 44.

-Το απόσπασμα «Η ομορφιά δεν αγαπάει….» είναι και πάλι από τον ποιητή Ευγένιο Αρανίτση και την ποιητική του συλλογή «ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΤΩΝ ΝΤΕΛΙΚΑΤΩΝ ΕΡΑΣΤΩΝ», εκδόσεις «ΕΡΑΤΩ» 1982, σ. 31. «… η σκληρή προφητεία μπορεί…» θεωρώ ότι μπορεί να σταθεί σαν μία από τις εκδοχές του πνιγμού του Αντίνοου, που ο χρησμός έλεγε ότι έπρεπε να θυσιαστεί για να μακροημερεύσει ο αγαπημένος του αυτοκράτορας.

-Το ποίημα «Πινακογραφία» είναι από την ποιητική μου συλλογή «Ολίγη λιβάς», εκδόσεις Σελάνα-Πειραιάς 1998, σ.62-63

-Αναζήτησα πληροφορίες για τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Βασίλη Ε. Βεκιαρέλλη (1887-1944) με την ευκαιρία της ανατύπωσης του μυθιστορήματός του, δυστυχώς δεν συνάντησα το όνομά του στις γνωστές ιστορίες της ελληνικής λογοτεχνίας ή λεξικά, ούτε και στην τρίτομη ιστορία της δημοσιογραφίας που γνωρίζω (που αναφέρεται σε αθηναίους δημοσιογράφους) αυτήν του Νίκου Παπαδημητρίου, «Οι συγγραφείς της Αθηναϊκής Δημοσιογραφίας» εκδόσεις Γιοβάνης 1990. Στο διαδίκτυο βρήκα την πληροφορία ότι έχει συγγράψει και άλλα ιστορικά και χριστιανικής θεματολογίας και ατμόσφαιρας μυθιστορήματα. Ο Αντίνοος του Βασίλη Ε. Βεκιαρέλλη έχει ενδιαφέρον ως προς την γλώσσα που χρησιμοποιεί, ορισμένες φράσεις του και λέξεις του θυμίζουν το λεξιλόγειο της ποίησης του Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, και αυτό είναι κατά την γνώμη μου συγκινητικό. Ο Βεκιαρέλλης αλλοιώνει επί τω χριστιανικότερω την αρχαία υπόθεση, πράγμα που ξενίζει σε όσους γνωρίζουν την ιστορική αλήθεια και όπως αυτή μας έχει παραδοθεί μέχρι των ημερών μας μέσω της τέχνης. Το μυθιστόρημα διασώζει εκτός από την γλώσσα του, η επιθυμία του δημοσιογράφου να μας κάνει γνωστές τις απόψεις του για έναν νέο χριστιανικό κόσμο με τις αξίες και αρχές του στην εποχή του, μετά τον Μεγάλο Πόλεμο και τις δραματικές αλλαγές στις συνειδήσεις και τις ζωές των ανθρώπων που επέφερε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Είναι ένας άλλος τρόπος για να μας μιλήσει για τα αγαθά της ειρήνης όπως βλέπουμε και σε άλλα του έργα. Ας επαναλάβουμε κάτι που, στους Παπαδιαμαντολόγους είναι γνωστό, ότι ο κυρ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης όπως ο ίδιος αναφέρει, στις μεταφράσεις που έκανε για βιοποριστικούς λόγους, παράλλασσε τα ξένα κείμενα ή τα έκοβε, κείμενα και απόψεις που δεν ταίριαζαν στην χριστιανική του ιδιοσυγκρασία, στο ορθόδοξο φρόνημά του. Και αν αυτό το έπραττε ένας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, τότε μπορούμε να το αποδεχτούμε και σε έναν άλλο συγγραφέα με χριστιανικό πιστεύω και αξιακό πνευματικό πρόσημο ζωής. Όπως και να έχει, ο ΑΝΤΙΝΟΟΣ του παλαιού δημοσιογράφου έχει ψήγματα εικόνων που το καθιστούν ελκυστικό και μπορούν να το εντάξουν στα έργα εκείνα που έχουν σαν θέμα τους το αρχαίο ερωτικό ειδύλλιο, έστω και παραλλαγμένο και εκχριστιανισμένο. Τι Ζεύς τι Γιαχβέ, τι Όσιρις, οι κεραυνοί του έρωτα είναι πάντα και παντού οι ίδιοι για τους κοινούς θνητούς.

-Το βιβλίο, «Τα νερά στα μάτια σου» εκδόσεις «ΤΟΠΟΣ» 2012, σελίδες 126, της δημοσιογράφου και συγγραφέως κυρίας Σόνιας Ζαχαράτου, είναι ένα εξαιρετικό και καλογραμμένο «αισθησιακό αφήγημα». Είναι μια βαθειά και συνταρακτική ερωτική εξομολόγηση, που δεν αυθαιρετεί, ούτε σκανδαλίζει, δεν λογοκρίνει την ερωτική επιθυμία, δεν αμαυρώνει την αλήθεια του πόθου, δεν μειώνει την ελπίδα (παρά την έκβαση και το τραγικό τέλος) η οποία στηρίζεται σε αρχαίες πηγές και ιστορικά γεγονότα. Το εκπληκτικό αυτό αφήγημα, που πλεονάζει εποικοδομητικά ο λυρισμός και φτερουγίζει διαρκώς το ερωτικό όνειρο, είναι η εξομολόγησης ζωής και πρώτου και μοναδικού έρωτα του Αντίνοου από την Βιθυνία, για τον προστάτη και μοναδικό ερωμένο του αυτοκράτορα Αδριανό. Πάνω από εκατόν πενήντα γλυπτά και εκατοντάδες σφραγιδόλιθοι που φέρουν την μορφή και το πρόσωπο του πολυπόθητου νέου μας διασώθηκαν και βρίσκονται σε μεγάλα Μουσεία που μας υπενθυμίζουν το θαύμα του έρωτα, την μαγεία της αγάπης, το όνειρο του πόθου. Την διάβαση από το όνειρο του έρωτα στο ίδιο το γεγονός και την αλήθεια του. Το πέρασμα από το τρελό πάθος στην βίωση της αγάπης. Όπου η υπεροχή της αγάπης αναιρεί έστω και για λίγο, το πένθος της ανέραστης ζωής. Ο νέος θυμάται και εξομολογείται με βαθειά συγκίνηση, με έρωτος λόγια, με παθιασμένες εκφράσεις, με ισορροπημένη λαγνεία, με ενθουσιασμό, χαροποιό διάθεση, χωρίς υπολογισμό, δίχως υστεροβουλία, μακριά από ψευτοηθικούς ενδοιασμούς. Ο έρωτας των δύο προσώπων, είναι γυμνός, δεν δεσμεύεται από το κυβερνητικό αξίωμα που έχει ο μεσήλικας αυτοκράτορας, δεν υπόκειται σε περιορισμούς από την συζυγική σχέση του αυτοκράτορα, διατηρεί αμείωτη την αναμεταξύ τους φλόγα. Τίποτα το περιττό, τίποτα το μεμπτό, τίποτα το ανίερο δεν υπάρχει σε αυτήν την σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης που διατηρήθηκε μέσα στο χρόνο. Μέσα από τα λόγια μνήμης του νεαρού ακόλουθου, περνά η ιστορία της ζωής και της εξουσίας του ρωμαίου αυτοκράτορα. Ενός αυτοκράτορα, ποιητή, ενός ρωμαίου κυβερνήτη φιλότεχνου, ενός imperator που αψήφησε τις δεσμεύσεις του αξιώματός του και παραδόθηκε στον έρωτα ευτυχής. Η σχέση αυτή, που προέρχεται από έναν άλλο ιστορικό χρόνο και μια εποχή με άλλες κοινωνικές συνήθειες και πρότυπα, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανέναν θρησκευτικό καταναγκασμό γιατί είναι τόσο κρυστάλλινη και αθώα. Δεν μπορεί να ερμηνευτεί με λογικά επιχειρήματα γιατί κινείται σε μια βιωμένη πραγματικότητα που οι περισσότεροι από εμάς θα θέλαμε να βιώσουμε. Τίποτα το ψευδές δεν μας περιγράφεται, τίποτα το ανήθικο, τίποτα το ευτελές. Όλη η εξομολόγηση βρίσκεται κάτω από το πέπλο της αρετής, την διέπει η αρετή ακόμα και όταν αρχίζει να μπολιάζεται με το μικρόβιο της ζήλειας, της αμφιβολίας, των διαφόρων ερωτημάτων. Η μνήμη η ερωτική του όμορφου νέου, σαρώνει τα πάντα στο αφηγηματικό πέρασμά της όχι γιατί υπερισχύει του γεγονότος, αλλά γιατί είναι η ίδια το γεγονός αυτό. Είναι η θέληση της προσέγγισης. Είναι το πλησίασμα σε θείες καταστάσεις. Σε καταστάσεις που μόνο στους θεούς επιτρέπεται να ζήσουν. Το άγνωστο της εμπειρίας γίνεται έγχρονο μέσα στον ιστορικό χρόνο, αποκτά υπόσταση, γίνεται παράδειγμα, μίμηση για το μετά. Είναι η εικόνα του «είναι» της ζωής που ελάχιστοι κατορθώνουν να βιώσουν στο διάβα τους, ανεξάρτητα από το φύλο. Ο έρωτας του Αδριανού προς το Αντίνοο είναι μια πολιτική όχι υπέρβαση αλλά πράξη. Είναι η αμφισβήτηση του θανάτου με μοναδική ασπίδα προστασίας του ανθρώπινου όντος την επιθυμία να ερωτευτεί, να βγει έξω από το εγώ του, να κοινωνήσει με τα συναισθήματα του άλλου, να εδραιώσει το αίσθημα της συλλογικότητά του. Τα πάντα είναι πνευματικά και ταυτόχρονα τόσο γήινα, όλα είναι ουράνια και συνάμα χθόνια. Η Σόνια Ζαχαράτου κτίζει έναν χρυσελεφάντινο πύργο του έρωτα μεταξύ δύο προσώπων. Αν λησμονήσουμε έστω και για λίγο τα φύλα των δύο εραστών, η ονειρική αυτή ιστορία μπορεί να σταθεί για οποιοδήποτε πρόσωπο που έζησε ή που βίωσε παρόμοιες καταστάσεις. Η Ζαχαράτου, δεν στοχεύει μόνο στην αλήθεια του γεγονότος αλλά στον μύθο του γύρω από αυτό. Κάτι που επιτυγχάνει με μεγάλη συγγραφική μαεστρία και αφηγηματική άνεση. Το ιστορικό υλικό γίνεται εικόνες εν κινήσει, γίνεται αναψηλάφηση στιγμών αγάπης για να εδραιωθεί ο στόχος του μέσα στην ροή του χρόνου, γίνεται, αν δεν είναι υπερβολή συμπεριφορά γραφής. Η αλήθεια του ερωτικού συμβάντος εγκολπώνεται την αλήθεια του ύφους της γραφής για να κερδίσει επάξια την αναγνωστική αθανασία. Η πραγματικότητα του παλαιού συμβάντος είναι ισχυρότερη από την όποια μέθοδο της μυθοπλασίας. Και  αυτό, κατορθώνει να το φέρει σε πέρας η κυρία Σόνια Ζαχαράτου. Η χρήση των ιστορικών πληροφοριών και η διαχείρησή τους από την συγγραφέα γίνεται με τρόπο καταπληκτικό, εξαίσιο, θα τολμούσα να έγραφα «Γιουρσεναρικό». Ο αφηγηματικός ερωτικός λόγος δεν εντυπωσιάζει μόνο με το βάθος και την ένταση του λυρισμού του αλλά, και με την νοηματική του πύκνωση, την ποσότητα ρομαντικών στοιχείων που ενώ ξεχειλίζουν δεν κουράζουν, αντίθετα μάλιστα. Η γραφή της διαθέτει ευλυγισία αλλά και βαρύτητα, ευχρησία μέσα στην απλότητά του. Με έντονα πειστικό τρόπο και ελεγχόμενης δόσεις μελαγχολικής διάθεσης η Ζαχαράτου μας εισαγάγει στην ερωτική ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, ενός άλλου χρόνου. Η λήθη, απουσιάζει από το έργο αυτό γιατί κυριαρχεί η αθανασία, η αθανασία του ανθρώπινου αυτού γεγονότος και η αθανασία της καλλιτεχνικής του αποτύπωσης. Οι δύο ήρωες είναι οι προνομιούχοι της ιστορίας, αλλά για να κερδίσουν αυτό το προνόμιο μέσα στον χρόνο, έπρεπε να γευτούν πρώτα την απληστία της αγάπης που τους ένωσε. Ο έφηβος Αντίνοος, αρχίζει να αναγνωρίζει τον εαυτό του, να αγαπά τον εαυτό του όταν αισθάνεται ότι αγαπά πραγματικά τον Αδριανό, όταν νιώθει ότι είναι αληθινά ερωτευμένος μαζί του. όταν ερωτεύεται το σώμα του Αδριανού αναγνωρίζει και την ερωτικότητα του δικού του σώματος. Η πεζογράφος το διαπραγματεύεται αυτό πολύ έξυπνα και σοφά, με γυναικεία διαίσθηση και τόλμη. Εξαιρετικές εικόνες που μας ταξιδεύουν σε χώρες, σε τοπία, σε θρησκευτικές συνήθειες, σε αρχαιολογικούς χώρους, σε αισθήσεις, σε ερωτικά στιγμιότυπα, σε ερωτικές ιδιωτικές στιγμές, σε σωματικές φαντασιώσεις που εκπληρώθηκαν, σε χειρονομίες πάνω στο σώμα του έρωτος πάνω στο σώμα της ερωτικής γραφής. Βαθειά συναισθήματα, σε σωματικές περιπέτειες, ερωτικές περιπτύξεις, βλέμματα σαγηνευτικά, λατρευτικά πλησιάσματα πόθου, εξύψωση του εραστή, συνειδητή άφεση στα παιχνίδια του έρωτος του ερώμενου. Η αφηγηματική γλώσσα αυτοπολλαπλασιάζει τους συμβολισμούς της όχι για να γίνει περισσότερη αρεστή στον αναγνώστη, τον σημερινό αναγνώστη αλλά για νε επαληθεύσει η ίδια την σκοπιμότητά της μέσω της σκοπιμότητας αποδοχής του ίδιου του ιστορικού γεγονότος. Το ερωτικό αυτό ειδύλλιο είναι θα γράφαμε η ιστορική γλυπτική του είναι η γλυπτική της αφήγησης προικισμένη με όνειρο, φαντασία, ευαισθησία, επιθυμία, δύναμη δημιουργίας. Ο έρωτας των δύο προσώπων από μόνος του είναι ένα φωτεινό σύμπαν. Και αυτό το φως του που μας διασώθηκε μέσα στο χρόνο, αυτή του η θεϊκή φωτεινότητα και θερμότητα πέτυχε να μας μεταδώσει με συγγραφική ευστοχία η δημοσιογράφος και συγγραφέας Σόνια Ζαχαράτου. Η σεξουαλική μύηση του αρχαίου Αντίνοου στην αυθεντική ζωή και το όνειρο, έγινε μέσω της αφήγησής της η δική μας αναγνωστική μύηση στην ερωτική γραφή.

Αγοράστε και διαβάστε αυτό το καλογραμμένο και θεσπέσιο αυτό αφήγημα. Αυτήν την αρχαία νεανική ερωτική εξομολόγηση, που στο βάθος είναι και η δική μας των νεανικών χρόνων.  

-Γνωρίζω ακόμα και δύο άλλα έργα που έχουν σαν θέμα τους τον ΑΝΤΙΝΟΟ. Αυτό του Άγγελου Σ. Βλάχου (1838-1928), «ΑΝΤΙΝΟΟΣ» Εν Αθήναις-Τυπογραφείο Κτενά και Σούτσα 1866, Τραγωδία εις πράξεις πέντε: παραφρασθείσα ελευθέρως εκ του Γερμανικού του Paul Heyse και εκ των ενόντων λυρικαί ποιήσεις. Μια Τραγωδία η οποία βασίζεται στην ποιητική θεατρική παράδοση της εποχής, που συνηθίζονταν οι συγγραφείς να αντλούν τα θέματά τους από αρχαιολογικούς ή ιστορικούς ή μυθικούς κύκλους της αρχαιότητας, προς τόνωση και εμψύχωση του εθνικού φρονήματος των συμπατριωτών τους. Έχω διαβάσει ορισμένα αποσπάσματα του έργου παλαιότερα, αλλά η γλώσσα του έργου, είναι μάλλον κάπως αποτρεπτική της αναγνωστικής απόλαυσης της ερωτικής ευωχίας του αρχαίου ομοερωτικού ειδυλλίου.

- Την τραγωδία του Paul Heyse «Αντίνοος» την βρίσκουμε και στο μελέτημα της Δήμητρας Μήττα, «Μύθος και Τέχνη» Διάλογος για την διάχυση των ορίων, έκδοση University Studio Press-Θεσσαλονίκη 2002, σελίδα 167. Η Μήττα αναφέρει ότι η συγκεκριμένη τραγωδία ανήκει στην «έμμυθη» λογοτεχνία, δίχως άλλους σχολιασμούς.

-Στους καταλόγους της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος βρήκα το στοιχείο ότι έχει εκδοθεί (;) ένα ακόμα έργο, αυτό του Γεώργιλου Σπίρλα, «Ο Αντίνοος» δράμα μονόπρακτον μετ’ επιτασομένου προλόγου. Δεν κατόρθωσα να βρω άλλες πληροφορίες.

-Το κείμενο του κυρίου Γιώργου Βαρθαλίτη, «Αίνος και θρήνος για τον Αντίνοο» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Κυριακάτικη Αυγή» στις 6 Αυγούστου 2006, σ.33, το δημοσίευσα αυτούσιο στο προηγούμενο σημείωμα. Σαν κατά κάποιον τρόπο προπομπό.

-Το ποίημα “ANTINOUS” του ρώσου ποιητή και συγγραφέα Mikhail Kuzmin(1872-1936), έχει δημοσιευτεί και στο ιστολόγιο «Το Απέναντι πεζοδρόμιο» και σε αγγλική μετάφραση:

“There times I saw him face to face./

The first time was in the gardens/

I had been sent to fetch food for my comrades,/

and to make the journey shorter/

I took the path by the palace wing?.....

Και δίπλα ακριβώς η μετάφραση του ποιήματος του Μιχαήλ Κουζμίν χωρίς να αναγράφεται ο μεταφραστής στα ελληνικά.

- Ο  M. C. Howatson, “The Oxford Companion. To Classical Literarature” «Εγχειρίδιο Κλασικών Σπουδών» επιμέλεια-μετάφραση: Βασίλειος Δ. Φόρης, εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη-Θεσσαλονίκη 1996, αφιερώνει τις σελίδες 28-29 στον Αδριανό και στην σελίδα 83 σημειώνει για τον Αντίνοο:

«Νεαρός από το Βιθύνιον, εξαιρετικής ομορφιάς, και ευνοούμενος του αυτοκράτορα Αδριανού. Πνίγηκε στον Νείλο το 130 μ.χ. και το κουτσομπολιό κατέκλυσε το θάνατό του με ρομαντικούς θρύλους. Ο Αδριανός ίδρυσε την πόλη Αντινοόπολη(Αντινούπολη) στο Νείλο και έστησε ναούς στη μνήμη του. Τον Αντίνοο τον παράστησαν συχνά σε γλυπτά, και μερικές από αυτές τις παραστάσεις διασώζονται».

- Ο αρχαίος ρωμαίος ιστορικός Σουητώνιος (που είχε διατελέσει και γραμματέας του Αδριανού) στο έργο του «Οι Βίοι Καισάρων» τόμοι Α, Β, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Νίκος Πετρόχειλος, έκδοση Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 1999, αναφέρεται σε έργα του Αδριανού σε σημειώσεις σε αρκετές σελίδες και των δύο τόμων. Α. 350(9), 403(134) κ.ά. Β΄ 325(79) κ.ά.

- Ο Ίντρο Μονταρέλλι, στην «Ιστορία των Ρωμαίων» μετάφραση Σούλα Δρακοπούλου, εκδόσεις Τρία Φύλλα 1991 αφιερώνει τις σελίδες 440-448 στον Αδριανό. Για τον Αντίνοο αναφέρει σχετικά:

     «Στη Ρώμη ήταν κάπως ανήσυχοι για την περιπλανητική του μανία αυτού του αυτοκράτορα που δεν έλεγε να γυρίσει πίσω. Και τα σχόλια έγιναν δηλητηριώδη, όταν μαθεύτηκε πως είχε επιβιβαστεί σ’ ένα πλοίο ανέβαινε τον Νείλο, μαζί με έναν καινούργιο φιλοξενούμενο που λεγόταν Αντίνοος, κι είχε βελούδινα μάτια και σγουρά μαλλιά.

     Φαίνεται πως ήταν μοιραίο, από την εποχή του Καίσαρα, και όλοι οι Ρωμαίοι μονάρχες μπαίνανε σε συναισθηματικούς μπελάδες μόλις πάταγαν το πόδι τους στην Αίγυπτο. Τι είδους ήταν οι μπελάδες που ενσάρκωσε ο Αντίνοος για τον Αδριανό, κανείς δεν ξέρει. Η Σαβίνα, που ήταν παρούσα, δεν φαίνεται να διαμαρτυρήθηκε για την παρουσία του αγοριού. Και, πάντως, ποτέ δεν διευκρινίστηκε το πώς πέθανε, η μάλλον το πώς πνίγηκε στο ποτάμι. Για τον Αδριανό ήταν ένα τρομερό πλήγμα. «Έκλαψε», λέει ο Σπαρτιανός, «σαν γυναικούλα», έχτισε έναν ναό προς τιμήν του νεκρού και γύρω απ’ τον ναό ίδρυσε μια πόλη, την Αντινοούπολη, που έγινε σημαντική στα χρόνια του Βυζαντίου. Σύμφωνα μ’ έναν μύθο, μάλλον μεταγενέστερο, ο Αντίνοος αυτοκτόνησε γιατί είχε μάθει απ’ τους χρησμούς πως τα σχέδια του προστάτη του θα πραγματοποιούνταν μόνον αν ο ίδιος πέθαινε. Οπωσδήποτε πρόσφερε, πεθαίνοντας, υπηρεσία στη Ρώμη, γιατί άφησε τη διαδοχή ανοιχτή σε έναν μονάρχη σαν τον Αντωνίνο. Αν είχε επιζήσει, ίσως η Ρώμη τον είχε φορτωθεί σαν αυτοκράτορα.

     Ο Άνθρωπος που γύρισε στη Ρώμη μετά απ’ αυτή τη συμφορά, δεν ήταν ο χαρούμενος, εγκάρδιος μονάρχης που είχε φύγει. Ο Αδριανός είχε γίνει κάπως μισάνθρωπος και, ενώ κάποτε άφηνε τη δουλειά του μ’ ευχαρίστηση και ήξερε τι να κάνει τον ελεύθερο χρόνο του, τώρα πιά φαινόταν να φοβάται όλες αυτές τις άδειες ώρες, και τις γέμιζε γράφοντας. Μια γραμματική, μερικά ποιήματα και μια αυτοβιογραφία υπήρξαν ο καρπός της μοναξιάς του…»

Και τελειώνει το κεφάλαιο για τον Αδριανό με τα εξής:

     «Με τον θάνατό του δεν χάθηκε μόνο ένας μεγάλος αυτοκράτορας, αλλά και μια απ’ τις πιο σύνθετες, ανήσυχες κι εύστροφες προσωπικότητες της ιστορίας όλων των εποχών, κι ίσως η πιο μοντέρνα της αρχαίας εποχής….».

-ΑΝΤΙΝΟΟΣ (110-130 μ.χ.) Νέος από το Βιθύνιο (Κλαυδιούπολη) της Βιθυνίας, ευνοούμενος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού. Αναφέρεται ότι ο αυτοκράτορας προσέλαβε το 128 στην ακολουθία του τον Αντίνοο, που ήταν ένας πανέμορφος νέος, και ότι ο τελευταίος δύο χρόνια αργότερα έπεσε και πνίγηκε με τη θέλησή του στο Νείλο, επειδή οι Αιγύπτιοι μάντεις είχαν προβλέψει ότι μόνο με τη θυσία ενός φίλου θα μπορούσε να σωθεί η ζωή του αυτοκράτορα. Με διαταγή του τελευταίου αποδόθηκαν θείες τιμές στο νεκρό Αντίνοο (ίδρυση ναών και βωμών), θεμελιώθηκε στην περιοχή όπου πνίγηκε η Αντινοόπολις (σημερινό Σαούκ Αμπάντα) και στήθηκαν αγάλματά του σε πολλές πόλεις της Αυτοκρατορίας. Ακόμη θεσπίστηκαν αγώνες προς τιμήν του, γνωστοί ως «Αντινόεια», που τελούνταν στη Μαντινεία, στην Αθήνα, στο Άργος, κ.α.

--

Η αμοιβαία έλξη των ανθρωπίνων σωμάτων είναι η επιβεβαίωση των θρύλων της ιστορίας.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα

Πειραιάς, 23 Ιουνίου 2018