ΦΙΟΝΤΌΡ ΜΙΧΑΗΛΟΒΙΤΣ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ

Πληροφοριακά στοιχεία για τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

       Γυναικάς, πότης, χαρτόμουτρο. Αν ζούσε στην δύση, θα μπορούσε να ήταν ήρωας μυθιστορήματος του αμερικανού συγγραφέα Τζακ Λόντον. Αν διέμενε στην πόλη των φώτων και των επαναστάσεων, των ναπολεόντειων επιτευγμάτων, την Γαλλία, σίγουρα θα ήταν ήρωας σε πεζογράφημα του μυθιστοριογράφου Ονόρε ντε Μπαλζάκ, που γνώριζε το έργο του και το εκτιμούσε. Οι περιγραφές του για την εργασιακή και κοινωνική εξαθλίωση και εκμετάλλευση των παιδιών, όπως μας αφηγείται και στο Ημερολόγιό του, θυμίζουν κάτω από άλλες συνθήκες, τον άγγλο μυθιστοριογράφο, τον σπουδαιότερο της βικτωριανής εποχής Κάρολο Ντίκενς. Και τις θεσπέσιες κοινωνιολογικές και πολιτικές εικονογραφήσεις του, των κάθε μορφής περιπετειών των παιδικών ψυχών και σωμάτων την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία. Όμως ήταν ο ορθόδοξος, εξ ανατολής κριτής, ο μέγας ιεροεξεταστής του δυτικού τρόπου ζωής και σκέψης. Ήταν ο σλάβος «εθνικιστής» πατριώτης και υπέρμαχος υποστηρικτής της ρώσικης παράδοσης και καλλιέργειας. Του τρόπου ζωής της σλαβικής ιδιοσυστασίας και φυλετικών ιδιαιτεροτήτων και ιστορικού χαρακτήρα της. Υπήρξε υποστηρικτής των αναρχικών ομάδων της εποχής του, και του κόστισε. Το πλήρωσε σε ατομικό επίπεδο. Το τσαρικό καθεστώς τον εξόρισε και τον έστειλε στα κάτεργα, σκηνοθέτησε μάλιστα, την εικονική του εκτέλεση. Αυτού και των συντρόφων του. Παράλληλα έγινε διαπρύσιος κήρυκας της ρώσικης κρατικής ισχύς και εθνικού μεγαλείου. Ήταν δηλωμένος άθεος, και όμως, με το έργο του, τις ιδέες και τα πιστεύω του, σίγουρα ανήκει επάξια στο συναξάρι της ορθόδοξης ρώσικης εκκλησίας. Ήταν ένας ιδιόμορφος «στάρετς» της ρώσικης λογοτεχνίας της εποχής του. Είναι ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι. Ο πένης και πλούσιος ταυτόχρονα της ρώσικης λογοτεχνίας. Ο εξομολόγος των ανθρωπίνων παθών και προσωπικών ιδιαιτεροτήτων. Ο συγγραφέας που ανίχνευσε τα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής για να ανασύρει στην επιφάνεια της ζωής, τον διχασμένο ψυχισμό του ανθρώπου. Μας μίλησε για τα πανάρχαια πνευματικά και ηθικά διλήμματα του ανθρώπου, καθώς έρχεται σε σχέση κοινωνίας με τους άλλους γύρω του. Φώτισε τις σκοτεινότερες και φωτεινότερες πλευρές του χαρακτήρα του ανθρώπου. Του πιστού και ταυτόχρονα άπιστου. Σκιτσάρισε με έντονους συμβολισμούς τις ενοχικές διαθέσεις της ανθρώπινης φύσης. Τους βασανιστικούς της ηθικούς ενδοιασμούς, την διάλυση και αποσύνθεση του χαρακτήρα της στην προσπάθειά της να κερδίσει την ελευθερία της, την ανεξαρτησία της από αρχέγονες εθιμικές παραδόσεις και μεταφυσικούς καταναγκασμούς. Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, δεν ήταν ένας μη μου άπτου συγγραφέας, ένας μυθιστοριογράφος που κέντησε με συγγραφική δεξιοτεχνία και υφολογική ψιλοβελονιά το πανόραμα του δικού του κόσμου και των κρυφών επιθυμιών του πάνω στο φρέσκο της εποχής του για να κερδίσει τον χαμένο χρόνο, φορώντας αστικά καθωσπρέπει προσωπεία. Τηρώντας μέχρι κεραίας το σαβουάρ βιβρ των αστικών συνηθειών του καιρού του, όπως έπραξε ο γάλλος Μαρσέλ Προυστ. Οι φιλοσοφικές του αναζητήσεις δεν πλέκονταν πάνω σε ένα αστικό ή οικονομικά κατεστραμμένο κοινωνικό ταμπλό της ρώσικης μεγαλοαστικής τάξης, όπως με μαεστρία μας δείχνει στα έργα του, ο ιατρός Άντον Τσέχωφ. Ο ανατόμος της γυναικείας ντελικάντικης καλλιέργειας και συμπεριφοράς. Ούτε πάλι συνθέτει μεγάλα ανθρώπινα πλάνα, προλεταριακών ψυχρών πολλές φορές καταστάσεων όπως κάνει στα έργα του ο ρώσος συγγραφέας Μαξίμ Γκόργκυ, ασπαζόμενος τις αρχές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στην τέχνη, μεταγενέστερα χρονικά. Ο Ντοστογιέφσκι διαφέρει και από τον άλλο μεγάλο της ρώσικης λογοτεχνίας τον Αλεξάντερ Πούσκιν. Που, αμέσως συνήθως αναγνωρίζεις το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωές του. Ο συγγραφέας Ντοστογιέφσκι, ο εν δυνάμει «θεολόγος» ρώσος τεχνίτης του λόγου, οικοδομεί σκηνές και επεισόδια, καθημερινά στιγμιότυπα, ανθρώπινης περιπτωσιολογίας, τέτοιας έντασης και ισχύς ψυχικών καταστάσεων, ψυχολογικών αναζητήσεων και προβληματισμού, διεργασιών των πιο απόκρυφων δυνάμεων και δυναστικών εκδηλώσεων της ψυχής και των κοινωνικών συμπεριφορών του ανθρώπου, που, η γραφή του, ξεφεύγει από τα στενά όρια της ρώσικης λογοτεχνικής επικράτειας και αποκτά παγκόσμια εμβέλεια. Γίνεται διαχρονική εν τη γενέσει της. Ο Ντοστογιέφσκι πλέκει ήρωες με το νήμα που έπλεκαν τους δικούς τους οι αρχαίοι έλληνες τραγικοί ποιητές. Πραγματεύεται ανθρώπινες καταστάσεις στις πιο ακραίες και μεταιχμιακές φανερώσεις της ψυχής του ανθρώπου. Οι ήρωες του είναι ακραίοι όχι τόσο κοινωνικά ή μόνο κοινωνικά αλλά υπαρξιακά. Είναι οντολογικά διχασμένες προσωπικότητες μεταξύ αμαρτίας και αγιότητας. Παρανομίας σε κοινωνικό επίπεδο και λύτρωσης σε υπαρξιακό. Είναι ραδιούργοι και ταυτόχρονα φιλεύσπλαχνοι. Άγιοι και δαιμονισμένοι   Λυτρωτές και κριτές ταυτόχρονα. Οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι αν δεν λαθεύω, ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων που οι ψυχίατροι ονομάζουν «οριακές προσωπικότητες» χωρίς να ανήκουν στις στενές κατηγορίες των περιπτώσεων με τα κλινικά συμπτώματα. Στην εκκλησιαστική-θρησκευτική παράδοση θα τους ονομάζαμε «σαλούς» της πίστης. Κάθε ήρωας του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι φέρει μέσα του το προσωπικό του ενοχικό στίγμα διχοστασίας, ατομικής «κατάρας». Καθένας πολεμά και αντιδρά απέναντι στους ανθρώπους και το περιβάλλον είτε σωματικά, είτε κυρίως ψυχικά, είτε με τους μηχανισμούς της σκέψης είτε με την πίστη του. Όλοι όμως οι ήρωές του χρησιμοποιούν τον λόγο. Όλοι μιλούν ακατάπαυστα, εξομολογούνται τα πάντα, συνομιλούν για τα πλέον φουρτουνιασμένα νερά του χαρακτήρα και της σκοτεινής πλευράς της προσωπικότητάς τους, με τον λόγο. Η πάλη τους γίνεται κυρίως, με την γλώσσα. Ο λόγος τους είναι το όπλο τους και ταυτόχρονα η πανοπλία τους έναντι των άλλων.  Είναι καταδικασμένα υποκείμενα, ενοχικές φύσεις, που, ζητούν την λύτρωση μέσω του λόγου. Η πίστη τους, η βαθειά τους πίστη, είναι μια άλλης μορφής επικοινωνία και συνομιλία τους με τον εαυτό τους, την συνείδησή τους. Είναι η φωτεινή πλευρά του εαυτού τους, η αθώα και αμόλυντη που ζητά να αναδυθεί στην κοινωνική επιφάνεια μέσω της συνομιλίας, της γλώσσας. Οι συγκρούσεις των ηρώων του, ενέχουν μεγάλη δόση εμπειρικών του βιωμάτων από τις κοινωνικές τους αντίξοες και επικίνδυνες περιπέτειες και περιστατικά που βίωσε στην διάρκεια της ζωής του. Η εμπειρία του στα κάτεργα σαν φυλακισμένος, τον άλλαξε, του έδωσε τους νέους ερμηνευτικούς φακούς της ζωής του. Τον έκανε πιο ελεήμονα, του πρόσφερε την ταπεινότητα με την οποία μπορούσε να αντιμετωπίσει τα γεγονότα γύρω του. Μια παρόμοια περίπτωση συγγραφέα-κάτω από άλλες ατομικές συνθήκες και ιδιαίτερες ερωτικές επιλογές, έχουμε στην παγκόσμια λογοτεχνία με την περίπτωση του ιρλανδού μυθιστοριογράφου και θεατρικού συγγραφέα Όσκαρ Ουάϊλντ. Οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι, δεν είναι οι καθημερινοί μας πρωταγωνιστές, τα αρνητικά πρότυπα της κοινωνίας, που με ρεαλιστική αναπαράσταση, σμιλεύουν διάφοροι συγγραφείς με τάλαντο γραφής. Οι εσωτερικές τους διχοστασίες, οι ψυχικές τους ενοχικές εικόνες, οι παραβατική φύση τους έναντι της κοινωνίας, η ιδιάζουσα πλευρά του χαρακτήρα τους, στα καθ’ ημάς, φέρνει στο νου την περιβόητη «Φόνισσα» του κυρ Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μόνο που εδώ, το σύμβολο δεν είναι αρσενικό αλλά έχει γυναικείο φύλο. Του κυρ Αλέξανδρου που μετέφρασε από τα γαλλικά του έργο του Ντοστογιέφσκι Έγκλημα και Τιμωρία. Μάλιστα, όπως ο ίδιος με αφέλεια και ειλικρίνεια δηλώνει, του εξάσκησε και ένα είδος μεταφραστικής λογοκρισίας κατά την απόδοσή του στα ελληνικά. Για να μην θέση σε «πειρασμό» το θρησκευτικό συναίσθημα των πιστών αναγνωστών του. Όμως, το κλίμα ευσπλαχνίας και λύτρωσης το συναντάμε και στους δύο συγγραφείς μέσα στο έργο τους.  Μια δραματοποιημένη διάθεση απαλλαγής από τα ένοχα αγκάθια της ψυχής. Από τους αχινούς τραύματα που πληγώνουν την ψυχή του ανθρώπου. Τα έλκη της συνείδησης που δεν κλείνουν και τόσο εύκολα. Οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι αυτού του μάγου του προφορικού λόγου που εκδηλώνεται σαν συγγραφική γραφή, έχουν την άνεση, να συζητούν ακόμα και για την κοινωνική τους καταδίκη, γιατί, ο ίδιος τους ο εαυτός είναι πρώτος που τους καταδικάζει, μέσω της πίστης, δηλαδή της αυτομεμψίας. Η πίστη στην ορθόδοξη ρώσικη εκκλησία και το δογματικός της πλαίσιο, του προσφέρει την λύτρωση του πόνου, σαν μετάθεση του προσωπικού του σταυρού στο παγκόσμιο και διαχρονικό σύμβολο του θεανθρώπου. Είναι η σωτήρια κιβωτός που τον απαλλάσσει από το βάρος των ενοχών και την επιθυμία του για μια νέα κοινωνικοποίηση. Οι ήρωες του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, αυτά τα ανθρώπινα ράκη που στερούνται κατανόησης του ίδιους τους του εαυτού συνήθως, έρχονται αντιμέτωποι συνέχεια με το κοινωνικό τους περιβάλλον. Με τις οργανωμένες κοινωνίες που είναι δομημένες πάνω στον κάθε μορφής και ποιότητας καταναγκασμούς. Ο προφορικός ρυθμός της αφήγησης του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, που αναγνωρίζουμε στα έργα του, μας αποκαλύπτει με τον καλύτερο τρόπο, την σχέση του, την ουσιαστική του σχέση που είχε με την πίστη των προγόνων του. Την ορθόδοξη ρώσικη παράδοση που κανάκεψε για αιώνες και εξακολουθεί να φροντίζει την σλάβικη ψυχή και συνείδηση του ρώσικου λαού. Πηγή των έργων του, είναι η φυλή του, το έθνος του, οι άνθρωποί του. Αλλά ταυτόχρονα, τα πάθη τους δεν ανήκουν μόνο στο ρωσικό έθνος αλλά είναι παγκόσμια. Γίνονται παγκόσμια σύμβολα μυθιστορηματικού μεγαλείου ενός ποιητή των παθών, του πόνου, της ανθρώπινης λύτρωσης και εξιλέωσης μέσα στα σκοτεινά ερέβη της φαντασίας. Ο φόβος στους ήρωές τους είναι μια στάση ζωής τους όπως και οι διλημματικές τους αποφάσεις. Ο Ντοστογιέφσκι φέρνει τον άνθρωπο-ήρωά του ενώπιος ενωπίω με τα πλέον σκοτεινά του φαντάσματα, συντάσσει τον άνθρωπο τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στην κοινωνία. Μια κοινωνία εξίσου δολοφονική και επικίνδυνη με παρόμοια σκοτεινά ένστικτα που φέρει εκείνος μέσα του. Ο Ντοστογιέφσκι, δεν αφήνει υπολείμματα ενοχών και κρυφών σκοτεινών πόθων μέσα στους ήρωές του. Δεν ραδιουργεί ακόμα και εναντίον του ίδιου του εαυτού, όπως σχεδιάζει με ξεχωριστό τάλαντο στους δικούς του ήρωες ο ελισαβετιανός μαϊστορας του θεάτρου Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Ο Κόσμος του Σαίξπηρ είναι η νέα αυγή της επερχόμενης χιλιετίας με τα εκατοντάδες ενοχικά φαντάσματα των ανθρώπων και τις εκατοντάδες ερινύες που ξεπετάγονται από κάθε ρωγμή της ανθρώπινης συνείδησης. Το Σαιξπηρικό σύμπαν, προετοιμάζει στην δύση την Έρημη χώρα του ποιητή Τόμας Στέρν Έλιοτ. Αυτή την άγονη στέρφα γη του περασμένου αιώνα των δύο παγκόσμιων πολέμων. Των στρατοπέδων συγκεντρώσεως και των γκούλακ.

     Ο Κόσμος του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, είναι ο προφορικός λόγο ικεσίας, η κραυγή ελέους του καθόλου ανθρώπου, η φωνή μεταμέλειας ενός στάρετς που μπορεί και παράσχει ακόμα ψυχικό δυναμισμό. Μπορεί να ονειρεύεται μέσα στις παγωμένες στέπες, μέσα σε αχανή λιβάδια εξομολόγησης. Σε σχέση κοινωνίας ανθρώπων, που δίνει ο άνθρωπος στην σιωπή του Σάμιουελ Μπέκετ. Αυτήν την άνευ όρων παράδοση στο θάνατο. Που κοιτά με θλίψη και φόβου ταραχή την αράχνη στον τοίχο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, δίνοντας την δική του απάντηση. Αυτή που δίνει ο Αντρέϊ Ταρκόφσκι στις δικές του ταινίες. Προσωπογραφίες της ανθρώπινης ψυχής.

     Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, είναι ένας Φρόυντ πριν τον Φρόυντ, μόνο που σαν αυθεντικός και αληθινός ορθόδοξος περιπατητής της ανθρώπινης συνείδησης γνωρίζει προς τα πού οφείλει να στρέψει τον λυτρωτικό του φακό. Τον φακό που φώτισε και εξακολουθεί να λάμπει στο στερέωμα της οικουμένης.

Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, δεν ανήκει ούτε στους ρώσους ούτε στην ορθοδοξία, ο Ντοστογιέφσκι με το έργο του, εικονογραφεί το ανθρώπινο είδος που είναι γεμάτο ψυχικά εξανθήματα στο αιώνιο ταξίδι της μοίρας του. Το ανθρώπινο είδος που η παγκόσμια τέχνη διαχρονικά δεν παύει να παρατηρεί και να περιεργάζεται. Να αποτυπώνει πάνω σε βράχους και σπηλιές, σε δέντρα και σε πάπυρους, σε λευκές σελίδες και ειλητάρια. Να μεταφέρει από στόμα σε στόμα σε θρύλους ιστορίες και παραμυθίες ζωής ανθρώπων.

Μεταφέρω ορισμένα από τα άρθρα στο δεύτερο αυτό σημείωμα για τον ρώσο συγγραφέα. Αφήνοντας έξω τα κείμενα για τις θεατρικές παραστάσεις των έργων του.              

Ανωνύμως

-περ. Νεοελληνικά Γράμματα τχ.  15/21-7-1935, σ. 13, Ο Θάνατος του Δοστογιέφσκη

-περ. Επίκαιρα τχ. 371/11-9-1975, Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΥ.

Ανατρέπεται η εκδοχή του Φρόυντ, ότι ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας αυτοβασανιζόταν γιατί ενδόμυχα είχε ευχηθή τον θάνατο του μισητού πατέρα του

(«Ήταν ένας άνθρωπος πολύ κουρασμένος κι άρρωστος, με πρόσωπο φοβερά ωχρό, βασανισμένο, σά να το χάραζαν αμέτρητες σκιές» Κουβαλούσε στους ώμους του μια δίκη και μια καταδίκη σε θάνατο για την ανάμειξή του σε μια προοδευτική οργάνωση, μια πλαστή εκτέλεση και δέκα περίπου χρόνια ζωής μεταξύ καταναγκαστικών έργων και υποχρεωτικής στρατιωτικής υπηρεσίας στη Σιβηρία. Πολύ πριν υποστή αυτές τις βαρύτατες δοκιμασίες, στα 18 του χρόνια, ήδη ορφανός από μητέρα, έχασε τον πατέρα του, έναν εύπορο γαιοκτήμονα και αδιόρθωτο μεθύστακα, που τον σκότωσαν από μίσος οι υπηρέτες του. Αυτά ήταν τα στοιχεία που συνέθεταν, ως σήμερα, την προσωπικότητα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ. Ώσπου, τελευταία, μια νέα εκδοχή ήρθε να ανατρέψη τα δεδομένα.

Ο Σοβιετικός μελετητής Γκεννάντι Φιοντορώφ δημοσίευσε, στην «Λιτερατούρναγια Γκαζέττα» της 18^ης Ιουνίου τα αποτελέσματα μιάς μακροχρόνιας έρευνάς του: Κατά τον Φιοντορώφ, ο πατέρας του συγγραφέα, ο Μιχαήλ Αντρέγιεβιτς, δεν ήταν ούτε πλούσιος, ούτε τσιγκούνης ούτε μέθυσος, αλλά φτωχός και πραγματικά άρρωστος’ και δεν τον δολοφόνησαν οι δούλοι του, μα πέθανε από αποπληξία. Έτσι γκρεμίζεται ο μύθος του μίσους που έτρεφε ο Ντοστογιέφσκυ για τον πατέρα του και του ρόλου που έπαιξε αυτό το μίσος  στην ζωή και το έργο του συγγραφέα. Ταυτόχρονα διαψεύδονται οι βιογράφοι, οι ιστορικοί και οι κριτικοί, πού βιάστηκαν να στηρίξουν τις θεωρίες τους ακριβώς πάνω σ’ αυτό το μίσος…..»)

-Ελευθεροτυπία 23/1/1976, Οι αναμνήσεις της χήρας Ντοστογιέφσκυ

(«Με την ευκαιρία της μεταφράσεως και εκδόσεως στο Λονδίνο του βιβλίου «Ντοστογιέφσκυ: αναμνήσεις» γραμμένο από την Άννα Ντοστογιέφσκυ, ξανάρχεται στη μνήμη η ηρωική και εξέχουσα μορφή της γυναίκας αυτής που στάθηκε πολύτιμος σύντροφος του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα. Ήταν 20 χρονών η Άννα Γκριγκόριεβνα Σνίτκινα όταν την προσέλαβε γραμματέα του ο Ντοστογιέφσκυ που ήταν 45….»)

-περ. Ο Ταχυδρόμος τχ. 40/4-10-1979, Η πολύ ιδιωτική ζωή 12 μεγάλων συγγραφέων. Ντοστογιέφσκι: Μια θυελλώδης ζωή

(«Το διαμέρισμα της Μόσχας όπου γεννήθηκε το 1821 και έζησε μέχρι τα 13 χρόνια του ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ήταν στενάχωρο, καταθλιπτικό και σκοτεινό. Σήμερα είναι ένα μουσείο το οποίο επισκέπτεται πλήθος κόσμου. Ωστόσο εκείνη την εποχή στέγαζε στα τέσσερα δωμάτια του ολόκληρη την οικογένεια του γιατρού Ντοστογιέφσκι και της γυναίκας του, που ζούσαν εκεί με τα πέντε παιδιά τους και επτά υπηρέτες. Το ότι είχαν επτά υπηρέτες δεν σημαίνει καθόλου πώς ήταν πλούσιοι. Αντίθετα θα μπορούσε κανείς να πει πώς ήταν σαφώς φτωχοί. Τη βαθιά θρησκοληψία του πατέρα του, αντιστάθμιζε η στοργικότητα της μητέρας η οποία όμως πέθανε από φυματίωση όταν ο Φιοντόρ ήταν δεκαπέντε ετών. Στην στρατιωτική σχολή της Πετρούπολης, όπου φοίτησε στη συνέχεια, τον θυμούνται σαν ένα σοβαρό, επιφυλακτικό παιδί, σιωπηλό και συγκεντρωμένο που αν και δεν ενδιαφερόταν για τα μαθήματα ωστόσο διάβαζε αχόρταγα»….»)

-Το Βήμα 6/11/1988, Μετά τον Καζαντζάκη ο Ντοστογιέφσκι.

( «Η «Ιστορία» του Σκορτσέζε είναι μια διασκευή του «Παίχτη» του Ντοστογιέφσκι. Ο σεναριογράφος δεν είναι άλλος από τον διάσημο μυθιστοριογράφο και σεναριογράφο Ρίτσαρντ Πράις, με τον οποίο ο Σκορτσέζε είχε συνεργασθεί στο «Χρώμα του χρήματος». Ο Πράις έφτιαξε τη δική του ιστορία βασιζόμενος στον «Παίχτη», στην βιογραφία του Ντοστογιέφσκι και στο ημερολόγιο  της ερωμένης του Απολλινάρια Σουσλόβα, η οποία ήταν και αυτή συγγραφέας…..¨»)

-Τα Νέα, Σάββατο 11/3/1989, σ. 33, Ένας απλός άνθρωπος… Νέα στοιχεία για τη ζωή του μεγάλου συγγραφέα

(«Σήμερα πια, οι λογοτεχνικοί κύκλοι μπορούν, αν θέλουν, να μάθουν αρκετά εύκολα ποιος ακριβώς ήταν ο νεαρός Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι.

Μετά την τεράστια επιτυχία του πρώτου μυθιστορήματός του, με τίτλο «Οι φτωχοί», το οποίο χαρακτηρίστηκε από τον μεγάλο κριτικό Βησσαρίονα Μπελίνσκι ως έναν νέο αριστούργημα του ρωσικού ρεαλισμού, ο Ντοστογιέφσκι άρχισε να συμπεριφέρεται με μια τόσο παράλογη αλαζονεία, ώστε η μαντάμ Πανάγιεβα, μια όμορφη και έξυπνη γυναίκα που διατηρούσε ένα από τα καλύτερα «σαλόνια» της πρωτεύουσας και με την οποία λέγεται πώς ήταν ερωτευμένος και ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι, έγραψε πως δεν μπορούσε να τον αντέξει κανένας άλλος εκτός από την ίδια και πως και αυτή τον υπέμενε μόνο και μόνο από καλοσύνη.

Πράγματι φαίνεται πολύ πιθανό πως αν δεν είχε σχέσεις με τους σοσιαλιστές του Πετρασέφσκι, αποτέλεσμα των οποίων ήταν η σκληρή τιμωρία του- απειλή εκτέλεσης και πολλά χρόνια σε κάτεργο της Σιβηρίας-ο Ντοστογιέφσκι θα είχε περιπέσει σε σχετική αφάνεια ως συγγραφέας και οπωσδήποτε δεν θα αποκτούσε ποτέ  τους αφοσιωμένους οπαδούς του, αυτούς που τον περιέβαλαν με την αγάπη τους στη Ρωσία μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του. Διέθετε όμως, σε υπερβολικό βαθμό τη γενναιότητα να δίνει τον καλύτερο εαυτό του, όταν τα πράγματα πήγαιναν προς το χειρότερο….»)

-Η Πρώτη 8/7/1989, Ένας Ρώσος στις Κυκλάδες

(«Ο Ντοστογιέφσκι είχε γράψει στ’ απομνημονεύματά του ότι τα ελληνικά νησιά είναι ο παράδεισος. Και είχε δίκιο. Να ένα μήνυμα σλόγκαν που θα μπορούσε να προπαγανδιστεί διεθνώς αντί  να μας τσαμπουνάνε τους Ολυμπιακούς του ’96 σαν πανάκεια. Που το ήξερε όμως ο Φιοντόρ; Είχε έρθει; Προφανώς απ’ τα βιβλία των αρχαίων περιηγητών ή από συμπατριώτες του που ήρθαν όχι ως τουρίστες αλλά ως στρατιώτες ειδικά στις Κυκλάδες και ειδικά στην Αμοργό και έμειναν από το 1870 έως το 1874 κυρίαρχοι του νησιού…..»)

-Ελευθεροτυπία Τρίτη 18/7/1989, Τα μέρη που έζησε ο Ντοστογιέφσκι.

(«Αφιερωμένη στα 150 χρόνια από τη γέννηση του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι είναι η αποψινή εκπομπή «Τα μεγάλα ονόματα της Ρωσίας» (ΕΤ-2, 10.35). Είναι μια βιογραφική διήγηση…»)

-Ελευθεροτυπία 28/10/1990,

(«Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη Δύση, η επίσημη ανάκριση του Ντοστογιέφσκι, στις 8,11,17 και 20 Ιουνίου 1849 όταν είχε συλληφθεί και καταδικαστεί σε θάνατο για εξύβριση της θρησκείας και του κράτους. Αρχίζει «Πως ονομάζεσαι κατηγορούμενε;» «Φεντόρ Μιχαϊλοβιτς Ντοστογιέφσκι… κ.ο.κ., δημοσιεύεται ολόκληρη στο τελευταίο L’ Autre Journal και καταλήγει με την εξής δήλωση του συγγραφέα: «Ο σοσιαλισμός είναι μια επιστήμη υπό διαμόρφωση, είναι ένα χάος-αλχημεία παρά χημεία, αστρολογία παρά αστρονομία. Πιστεύω όμως ότι αυτό το χάος θα δώσει μια μέρα κάτι οργανωμένο και δίκαιο, έτσι ακριβώς όπως η αλχημεία έδωσε τη χημεία και η αστρολογία την αστρονομία… Είπα την καθαρή αλήθεια και τίποτε άλλο δεν έχω να προσθέσω».)

-περ. Διπλό Τηλέραμα 1/11/1990, ΔΕΚΑ ΜΕΓΑΛΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ. «Εκπομπή1η…», στις 21.30.

(«…Ο Ντοστογιέφσκι δημιούργησε ειδικές μορφές ρεαλιστικών έργων. Στα πλαίσια μιας αστυνομικής πλοκής έθετε κοινωνικοφιλοσοφικά προβλήματα. Έτσι εξηγείται η μεγάλη επίδραση του συγγραφέα όχι μόνο στην τέχνη αλλά και στην αισθητική και φιλοσοφική σκέψη του εικοστού αιώνα»)

-Ελευθεροτυπία Τρίτη 2/2/1993, σ. 26, Επιληψία: χτύπημα» στη ρίζα του κακού».

(«Ο Αμερικανός ερευνητής δρ. Σιοντούλα….  Οι κρίσεις του Ιουλίου Κάισαρα-σπασμοί, απώλεια αισθήσεων, ανεξέλεγκτη έκκριση σιέλου- θεωρούνται σημάδια «επαφής του με το θείο στοιχείο», άποψη πολύ διαδεδομένη στην αρχαιότητα. Επρόκειτο όμως για χαρακτηριστική περίπτωση επιληψίας, πάθηση την οποία  περιέγραψε γλαφυρότατα στα έργα του ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ο Ρώσος συγγραφέας αναφέρθηκε ιδιαίτερα στην Αύρα, που προηγείται της επιληπτικής κρίσεις, απέδιδε μάλιστα και τα οράματα….»)   

-Χρυσή Αυγή 12-16/6/1993, σ. 6, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Άγνωστες πτυχές του έργου του

(«Από τους μεγαλύτερους Ρώσους συγγραφείς ο Ντοστογιέφσκι (1821-1881), είναι ιδιαίτερα αγαπητός και στο Ελληνικό κοινό… Εμείς θα αναφερθούμε σ’ ένα από τα καλύτερα μα λιγότερο γνωστά (και συχνά λογοκριμένο) βιβλίο του, το «Ημερολόγιο ενός συγγραφέα», όπου λαμβάνει θέση απέναντι στα μεγάλα προβλήματα της εποχής του και μεταξύ αυτών στο εβραϊκό πρόβλημα»)

-Η Καθημερινή 29/7/1993, Ο άσημος απόγονος μιας μεγαλοφυϊας. Ο δισέγγονος του Ντοστογιέφσκι ζητιανεύει για να αγοράσει «Μερτσέντες»

(… Καλύτερη τύχη είχε ο δισέγγονός του Ντμίτρι Ντοστογιέφσκι, οδηγός τραμ στην Αγία Πετρούπολη, που με τον ερχομό της περεστρόικα μπόρεσε να δηλώσει δημόσια ότι ήταν απόγονος του μεγάλου συγγραφέα, κάτι που πριν απέφευγε εξ αιτίας της Σιβηρίας την οποία επίσης είχε γνωρίσει ο πρόγονός του. Η φήμη του ήρθε όταν υπέγραψε συμβόλαιο με τον Βρετανό ντοκιμανταιρίστα Πολ Παβλικόφσκι, μ’ όλο που σήμερα παραδέχεται πως υπήρξε αφελής γιατί πληρώθηκε ελάχιστα… »)

-Χ. Γιαννάκη, Ελευθεροτυπία 16/4/1989, Κοινωνικές πλευρές της επιληψίας

-Αλέξανδρος Σιαφάκας, Αυριανή 31/3/1993, Θεραπεύεται η επιληψία με χειρουργική επέμβαση

-Ελευθεροτυπία 2/2/1993, Επιληψία: χτύπημα «στη ρίζα του κακού»

-Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, περ. Αντί τχ. 171/13-2-1981, Η γοητεία της ντροπής και η απογοήτευση του Φιοντόρ Μιχάιλοβιτς Ντοστογιέφσκι

-Ντίμυ Αποστολόπουλου, περ. Ευθύνη τχ. 55/7,1976, σ. 367-, Το πάθος της ψυχής και του έρωτα στο έργο του Ντοστογιέφσκι

-Ελένη Αργυρίου: επιμέλεια, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 1/10/2006, σ. 17, Λίγα λόγια για τον Ντοστογιέφσκι

-Μάρθα Βρεττάκου, Ελευθεροτυπία Τρίτη 28/6/1994, σ. 3/39,  Ωραία η ζωή, ακόμη και με επιληψία!

-Άννα Κελεσίδου-Γαλανού, περ. Εποπτεία τχ, 15/10, 1979, Φιοντόρ Ντοστογέφσκυ και Ζαν Πωλ Σάρτρ

-Κώστας Γανωτής, περ. Σύναξη τχ. 39/7,9,1991, σ. 65-, Ο Αλιόσα Καραμάζωφ οδηγός των νέων

-Κώστας Δ. Γεωργούλης, Θεόδωρος Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι, λήμμα στην ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τόμος 9^ος, χ.χ. (1966), σ. 607-

Φίλιππος Δρακονταειδής, περ. Διαβάζω τχ. 38/1,1981, σ. 33-, Ο Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι και το «Έγκλημα και τιμωρία»

-Alexandre Zinoviev, Το Βήμα Κυριακή 25/1/1981, Ποιος φοβάται σήμερα τον Ντοστογιέφσκι; (από τον Observateur: «Πρίν από 100 ακριβώς χρόνια, στις 27 Ιανουαρίου 1881, πέθανε ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών. Έναν αιώνα ύστερ’ από το θάνατό του, ο Ντοστογιέφσκι εξακολουθεί να εμπνέει τα ίδια πάθη και να προκαλεί την ίδια δυσπιστία»)

-Αλεξάντερ Ζηνόβιεφ, Τα Νέα 26/1/1981, 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ. Ντοστογιέφσκι ο σημερινός…(«Σήμερα 26 Ιανουαρίου, συμπληρώνονται 100 χρόνια από το θάνατο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, που εξακολουθεί να είναι ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών. Η γαλλική επιθεώρηση “NOUVEL OBSERVATEUR” ζήτησε από δύο Ρώσους συγγραφείς, τον Αντρέ Σινιάφσκι και τον Αλεξάντερ Ζηνόβιεφ, να χαρακτηρίσουν το έργο του Ντοστογιέφσκι, που ένα αιώνα μετά το θάνατό του, δονεί με το πάθος του και τους σημερινούς αναγνώστες»)

-Τάκης Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα 18/6/1999, Το μερίδιο του ακατανόητου. (« Ντοστογιέφσκι πρωτοδιάβασα στα δεκατέσσερά μου…»)

-Γιώργος Κακουλίδης, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 15/10/2000, σ. 6, Γράμμα σ’ έναν συγγραφέα. (Στην στήλη του «Το απόλυτο ρόδο»

-Αλίκη Κοτζιά, Ελεύθερος Τύπος Κυριακή 22/10/2000, σ. 10, Ο «φτωχόκοσμος» της οικογένειας Ντοστογιέφσκι

-Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ημεδαπή Εξορία-Κείμενα για την ελληνική λογοτεχνία 1986-1991, εκδ. Opera 1991, σ.31

-Λουκάς Κούσουλας, περ. Κ, τχ. 2/7,2003, σ. 55-, Φόρος τιμής στον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. «Η άλλη ιστορία». Ο Σταυρόγκιν.

-αρχ/τη Ιωαννικίου Κοτσώνη, Τύπος της Κυριακής 18/3/2001, σ. 10-, Ο Παπισμός και ο Ντοστογιέφσκι. Ανάλυση: Ρεαλιστική και επιεικής για την Αγία Έδρα η πένα του συγγραφέα

-Πάνος Λιαλιάτση, Η Καθημερινή 17/1/1982, 100 χρόνια από το θάνατό του. Ντοστογιέφσκι, αυτός ο φίλος του Ανθρώπου… ΕΠΙΚΗΡΥΓΜΕΝΟΣ ΩΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΕΠΙ ΣΤΑΛΙΝΙΣΜΟΥ, ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΠΑΝΤΑ Ο ΑΠΟΛΟΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΗΘΟΥΣ. Από το δρόμο της απιστίας.

-Τάσος Λιγνάδης, Το μυστήριο, το κάλλος και η ιθαγένεια του τοπίου, εκδ. Ακρίτας 1996, σ. 139-, (ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ)

-Μιχάλης Κ. Μακράκης, περ. Νέα Εστία τχ. 1293/15-5-1981, σ. 683-, ΑΝ ΔΕΝ ΜΑΤΑΙΩΝΟΤΑΝ Η ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΗ. Αναδρομή στα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής του και σύντομη ανάλυση των μεγαλύτερων έργων του.

-Μαίρη Μέγα, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ.60/2003, σ. 289-, Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι(1821-1881), Στοχασμοί πίσω από τη ζωή και το έργο του.

-Μιχαήλο Μιχαήλωφ, περ. Νέα Εστία τχ. 1011/15-8-1969, Ο Ντοστογιέφσκι σήμερα

-Γιώργος Μουστάκης, περ. Παράδοση τχ.6(Β΄2)/4-6/1993, σ. 201-, ΠΕΝΤΑΚΤΥΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. (Δοστογιέφσκι- Παπαδιαμάντης-Αμβρόσιο « Ζωσιμάς»-Παπά Πλανάς-Μαστρο-Κόντογλου)

(…«Ο δικός μας ο κυρ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης δεν έχει την οικουμενική παγκοσμιότητα, ούτε τη διαχρονικότητα, αλλά ούτε ακόμη την επιτηδειότητα να κατασκευάζει λογοτεχνικούς «Τιτάνες». Το έργο του είναι βέβαια διηγηματικό, αλλά περιορισμένο στην ορθόδοξη ηθογραφία του νησιού του μ’  εξαίρεση το κοινωνικό του αριστούργημα «Η Φόνισσα». Καθώς τελευταία για πολλοστή φορά τη διάβαζα με παράλληλη μελέτη του Ντοστογιεφσκικού «Έγκλημα και Τιμωρία» τι μου ήρθε και πήρα στο τηλέφωνο τον έναν από τους δύο Ντοστογιεφσκολόγους που έχει η χώρα μας-ο πρώτος είναι ο παλαίφατος εργάτης του Ντοστογιεφσκικού πνεύματος και ο σοβαρότερος μεταφραστής του στα ελληνικά Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, (δίνει βέβαια με τη μαρξιστική του ερμηνεία τα Ντοστογιεφσκικά κείμενα, πρόσωπα και πράγματα), και ο δεύτερος ο πανεπιστημιακός της θεολογίας δάσκαλος Μιχάλης Μακράκης, ο οποίος σε τηλεφωνική επικοινωνία μου είπε επί λέξει: «Ξέρεις, η πρώτη μετάφραση του ντοστογιεφσκικού αριστουργήματος «Έγκλημα και Τιμωρία» έγινε από τα γαλλικά. Μεταφραστική υπογραφή Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Έμεινα άναυδος γιατί είχα διαισθανθεί τη βαθιά δαιμονική σχέση ανάμεσα στη «Φόνισσα» και στο «Έγκλημα και Τιμωρία», παρ΄όλο που χωρίζουν τον Ρώσο τιτάνα από τον νησιώτη ηθογράφο η γενιά τριάντα χρόνων, όμως είναι δύο παιδιά του ίδιου ταραγμένου αιώνα του 19^ου από τα μισά προς το τέλος του….»)

-Μάριος Π. Μπέγζος, περ. Έξοδος τχ.8(12)/Άνοιξη 1992, σ. 49-, ΟΙ «ΔΙΚΑΙΟΙ» ΩΣ «ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ». Για την Πολιτική Ηθική της Τέχνης στον Καμύ και το Ντοστογιέφσκι.

(«Πολλές ομοιότητες και πάμπολλες διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στον Καμύ και το Ντοστογιέφσκι. Αξίζει τον κόπο να σταθούμε σε μερικές από αυτές. Ως αφορμή παίρνουμε το θεατρικό έργο «Οι Δίκαιοι» που αποτελεί δραματοποίηση του μυθιστορήματος «Οι Δαιμονισμένοι»….»)

-Αγγελική Σκαρβέλη-Νικολοπούλου, περ. Νέα Εστία τχ. 1296/1-7-1981, σ. 879-, 100 χρόνια από τον θάνατο του Ντοστογιέφσκι. «ΑΔΕΛΦΟΙ ΚΑΡΑΜΑΖΩΦ». Κριτική θεώρηση ενός μυθιστορήματος.

(«Καθώς εφέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από το θάνατό του Φ. Ντοστογιέφσκι, η σκέψη μας στρέφεται σ’ εκείνο το γνώρισμα του έργου του, πού είναι και γνώρισμα όλων των μεγάλων δημιουργών: την υπερχρονικότητα. Κι όσο στοχαζόμαστε πάνω σε όσα συμβαίνουν στους καιρούς μας, τόσο διαπιστώνουμε πόσο διορατικός, προφητικός θα λέγαμε, στάθηκε ο Ντοστογιέφσκι και πόσα μπορεί να προσφέρει ακόμα σ’ όποιον έχει τη διάθεση να βυθιστεί στο γεμάτο πάθη κόσμο των ηρώων του, να ανατάμει μαζί τους τον εσώτερο άνθρωπο, να στοχαστεί, αποκομίζοντας σαν κέρδος το άνοιγμα μιας θύρας προς τον Ουρανό…»)

-Βάσια Σολωμού-Ξανθάκη, Η Καθημερινή 20/1/2002, «Ένας Πλάτων στην μετασοβιετική Ρωσία.

-Τέτα Παπαδοπούλου: Κείμενα-Επιμέλεια, Ελευθεροτυπία 4/9/1997, Πού να ‘ξερε ο Ντοστογιέφσκι

(«Έχει περάσει σχεδόν ένας και μισός αιώνας από τότε που ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (Μόσχα 1821- Αγία Πετρούπολη 1881) διατύπωσε την φοβερή και τρομερή αποστροφή: «δεν υπάρχουν Ρώσοι, παρά μόνον Ορθόδοξοι Ρώσοι»…Με την αποστροφή αυτή ταυτίζεται, κατά τον πιο ασφυκτικό τρόπο, η εθνική καταγωγή με τη θρησκεία. Πας Ρώσος και Ορθόδοξος, τελεία και παύλα….»)

-Ισαβέλλα Παπαζήση, περ. Επίκαιρα τχ. 592/6-12-1979, σ. 13-, Ξενάγηση στον κόσμο του ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΥ. (στην σειρά «ΤΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΩΝ Ε»)

(«…. Μέσα όμως στην τόση απελπισία και δυστυχία του γράφει δυό απ’ τα μεγαλύτερα έργα του. Τον «Ηλίθιο», όπου ο κεντρικός του ήρωας ο επιληπτικός πρίγκιπας Μίσκιν, που γκρεμίζεται στο βάραθρο της ζωής, είναι ο αληθινός, ο μοναδικός ήρωας του Ντοστογιέφσκι. Περισσότερο κι από τον Αλιόσα στους «Αδερφούς Καραμάζωφ» , περισσότερο κι από τη Σόνια στο «Έγκλημα και Τιμωρία» Και στους «Δαιμονισμένους», που βρίσκει αφορμή να δείξει την αντίθεσή του με τις μοντέρνες ιδέες που φέρνει στην «Αγία Ρωσία του» η αμαρτωλή Δύση….»)  

-Άρης Παπάνθιμος, Ο Ριζοσπάστης 1-2-1981, Φ. ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ: Μια αντιφατική μεγαλοφυΐα

(…«Ο Ντοστογιέφσκι ήταν ένας καλλιτέχνης έντονα φιλοσοφικός. Συγγραφέας- ψυχολόγος. Σ’ όλο του το συγγραφικό έργο διατήρησε την έμμονη προσήλωσή του όχι απλά στην ανθρώπινη ψυχολογία, που καθρέφτιζε εξωτερικές πραγματικές καταστάσεις με σε, τέτοια ψυχικά  φαινόμενα που οι αιτίες τους ήταν περισσότερο ή και αποκλειστικά ψυχοπαθολογικές…»)

-Σωτήρης Πατατζής, περ. Εικόνες τχ.326/3001-1991, σ. 106-, Ο ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ, όπως τον παρουσίασε ο Ηλίας Έρεμπουργκ, πηγαίνοντας προς τους Δελφούς. Η ΣΚΛΗΡΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΦΙΟΝΤΟΡ

(«πρίν από κάμποσα χρόνια, όταν είχε έρθει στην Αθήνα ο γνωστός Σοβιετικός συγγραφέας Ηλίας Έρεμπουργκ, έτυχε να πηγαίνω μαζί του στους Δελφούς. Στο ίδιο αυτοκίνητο ήταν και ο Στράτης Μυριβήλης και, φυσικά, σε όλη σχεδόν τη διαδρομή «μιλούσαμε», κυρίως για τη ρώσικη λογοτεχνία. Τοποθετώ τη λέξη αυτή σε εισαγωγικά γιατί το πιο σωστό θα ήταν να πω «ακούγαμε»…»)

-Εύη Βουλγαράκη-Πισίνα, περ. Νέα Εστία τχ. 1749/10,2002, σ.483-, Ο Ρώσος Χριστός, ο οικείος και ο άπιαστος

-Τριαντάφυλλος Πίττας, ΦΑΝΤΑΣΙΑ, εκδ. Εστία 1989

-Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Τα Νέα, Παρασκευή 21/2/1992. Ποιόν φοβάται ο Μίλαν Κούντερα. Επιμέλεια: Μικέλα Χαρτουλάρη. «Ο Β. Ραπτόπουλος φέρνει «αντιμέτωπους» τον Μίλαν Κούντερα και τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στο ζήτημα της ευαισθησίας, με στόχο μια προσέγγιση της ιδιαιτερότητας του ευρωπαϊκού πνεύματος

(« Αν δεχτούμε ότι το συναίσθημα είναι το αίμα του μυθιστορήματος, τότε μπορούμε να πούμε ότι τα έργα του Κούντερα πάσχουν από ένα είδος αναιμίας, πράγμα που δεν συμβαίνει βέβαια με τον Ντοστογιέφσκι, τον οποίο ο διάσημος Τσέχος προσπαθεί να ειρωνευτεί στην «Αθανασία». Μια απλούστατη σύγκριση ανάμεσα στον Κούντερα και τον Ντοστογιέφσκι θα έδειχνε εντελώς ανάγλυφα τι ακριβώς απουσιάζει από τον Τσέχο. … Αν ο καλλιτέχνης είναι αυτό που λέει ο Νίτσε: «Ιδιοφυία στη μετάδοση»-τότε ο Ρώσος σου μεταδίδει όγκους συναισθήματος και ιδεών, είναι (κατά τη γνώμη μου) σαφέστατα βαθύτερος και πρωτοτυπέστερος σε όλα τα επίπεδα!...»)

-Διαμαντής Α. Σεϊτανίδης: επιμέλεια, Ελευθεροτυπία 30/10/2000, σ. 62, ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ, Δημιουργός και αναλυτής τραγικών ηρώων

(«…Το έργο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι είναι μοναδικό ακριβώς διότι, όπως τονίστηκε στην αρχή δεν μπορεί να ερμηνευτεί με βάση τις παραδεδεγμένες αρχές του υπαρξισμού ή κάποιας άλλης σχολής σκέψης….»)

-Αντρέ Σινιάφσκι, Τα Νέα 26/1/1981, Απ’ το κάτεργο στη γνώση…

(«Λένε ότι το κάτεργο άλλαξε ριζικά τον Ντοστογιέφσκι. Σύμφωνα με την μία εκδοχή, το κάτεργο μετέτρεψε τον μέχρι τότε «προοδευτικό» και «δημοκρατικό» συγγραφέα, σε «αντιδραστικό» και υπερασπιστή του θρόνου. Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή, το κάτεργο του άνοιξε τα μάτια και τον έκανε να συνειδητοποιήσει τις αληθινές θρησκευτικές αξίες και τον «θεοφόρο ρωσικό λαό……»

-Κώστας Σταματίου, Τα Νέα 2/2/1981, Ας θυμηθούμε τον Ντοστογιέφσκι ΚΑΘΩΣ ΚΛΕΙΝΟΥΝ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

«Τίποτα δεν είναι απαγορευμένο». Φ. Ν.

(«Τέλος γενάρη, πριν από 100 χρόνια, έγινε κάτι σαν διαδήλωση κάτω από το τσαρικό καθεστώς: κήδεψαν, κόσμος και λαός, τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν κλείσει τα εξήντα.

Θα τον θυμηθώ και θα τον θυμίσω με λίγα λόγια, δανεισμένα εδώ κ’ εκεί….»)

-Κώστα ΤΕΡΖΗ, Η Κυριακάτικη Αυγή 6/8/2006, σ.29, ΛΟΚΑΡΝΟ Ένας θαυμαστής του Ντοστογιέφσκι στην Ελβετία

(«Τι είδους άνθρωπος είναι ένας κινηματογραφιστής που για θέμα της πρώτης του ταινίας επιλέγει, με «άγνοια κινδύνου», το «Έγκλημα και Τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι;…..») 

-π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, περ. Σύναξη τχ. 87/7,9,2003, σ.4-, Η πορεία της σκέψης του Ντοστογιέφσκυ περί ελευθερίας του ανθρώπου. Μετάφραση από τα αγγλικά Αθηνά Τσιμούρη. (George Florovsky, “The evolution of the Dostoevskian concept of human freedom”  του ιδίου,  Theology and Literature (Collected Works, 11), Buchervertriebsanstalt, Belmont 1989, σς. 82-89)

(«Ο Ντοστογιέφσκυ εξέφρασε και αποτύπωσε στο έργο του το θρησκευτικό χαρακτήρα της ρωσικής κρίσης της εποχής του. Η προσωπική του εμπειρία και η καλλιτεχνική του οξυδέρκεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το έργο του. Κατόρθωσε να εντοπίσει το μυστικό της εποχής του και να διακρίνει μια υποβόσκουσα θρησκευτική αγωνία. Ο Ντοστογιέφσκυ όρισε ως σκοπό του μυθιστορήματός του Αθεϊα «τη παρουσίαση όλων όσων εμείς οι Ρώσοι βιώσαμε κατά τα δέκα τελευταία χρόνια της θρησκευτικής μας πορείας». Προσπάθησε να κατανοήσει τη σύγχρονη ρωσική εμπειρία στο σύνολό της. Ό,τι κι αν συνέβαινε γύρω του ήταν μια πρόσκληση γι’ αυτόν χωρίς όμως να συνιστά αποτέλεσμα άσκοπης περιέργειας. Ο Ντοστογιέφσκι ερεύνησε το πώς η ύστατη μοίρα του ανθρώπου παρέρχεται ή καθορίζεται από την συνύφανση καθημερινών μικροπραγμάτων και τετριμμένων γεγονότων. Μελέτησε την ανθρώπινη προσωπικότητα όχι μέσα στα πλαίσια του «εμπειρικού της χαρακτήρα» ‘η της αλληλεπίδρασης του αιτίου και αιτιατού, αλλά ακριβώς μέσα στα όρια της «διανοητικής ικανότητας» και στα χθόνια βάθη της, όπου τα μυστήρια ρεύματα της αρχέγονης ζωής συμπλέουν και αποκλίνουν. Ο Ντοστογιέφσκυ μελέτησε τον άνθρωπο μέσα στα πλαίσια της προβληματικής του ή αλλιώς, μέσα στα πλαίσια της ελευθερίας που του δόθηκε να αποφασίζει, να επιλέγει, να δέχεται, να απορρίπτει ή ακόμη και να περιχαρακώνει τον εαυτό του ή να τον καθιστά δούλο….»)

-Παύλος Φλώρος, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ.37/1980, σ. 203-, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ. 1. Ο Μπέρναρ Σω αντικοινωνικός. 2. Ο Ντοστογιέφσκι και η ορθή λέξη

(«Ξανανοίγω πότε-πότε τον τόμο «Ο άγνωστος Ντοστογιέφσκι» της εξαίρετης έκδοσης των Rene Fulop-Miller και Friedrich Eckstein, εκδοτικός οίκος R. Piper & Co, Μόναχο 1926. Είναι τόμος 536 σελίδων προλογισμένος σε γερμανική βέβαια γλώσσα, από τους εκδότες και περιλαμβάνει κεφάλαια όπως λχ. Τα χειρόγραφα του Ντοστογιέφσκι, Περί Χριστού-στοχασμοί εμπρός στο φέρετρο, Τα ανεκπλήρωτα σχέδια του Ντ. Με σχόλια του N. Brodski…»)

-Σίγκμουντ Φρόϋντ, περ. Επίκαιρα τχ. 371/11-9-1975, Ή άλλη όψη του Ντοστογιέφσκυ

-Βαγγέλης Ψυρράκης, Απογευματινή 21/3/1981, Η Ελλάδα τιμά τα 100χρονα του Ντοστογιέφσκι. Χριστιανός. Πόνος. Αποκαθήλωση.
(«Η Ελλάδα τιμά φέτος, με σειρά εκδηλώσεων που προετοιμάζονται , το Ντοστογιέφσκι, με την ευκαιρία της συμπληρώσεως εκατό χρόνων από το θάνατό του. Ευκαιρία λοιπόν για ένα μικρό αφιέρωμα στο πολύπτυχο μεγαλειώδες έργο του….»)

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

•περιοδικό Διαβάζω τχ.131/20-11-1985

-Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι, σ.14

-Copyright: Magazine Litteraire, Μετάφραση: Μαρία Α. Χριστοπούλου, Χρονολόγιο Ντοστογιέφσκι, σ.14-

-Ντόναλντ Φάνγκερ, Μια νέα ποιητική του μυθιστορήματος, σ.30-, copyright Magazine Litteraire. Μετάφραση: Πέτρος Παπαδόπουλος

-Γκυστάβ Ωκουτυριέ, Ο Ντοστογιέφσκι και το Ημερολόγιο ενός συγγραφέα, σ.36-, copyright Magazine Litteraire. Μετάφραση Θεώνη Ρουσσοπούλου

-Πιέρ Κομπεσκό, Πετρούπολη: Η πόλη με τα δύο πρόσωπα, σ.39-, copyright Magazine Litteraire. Μετάφραση Θεώνη Ρουσσοπούλου

-Ζωρζ Νιβά, Η ιδέα και το πραγματικό, σ.41-, copyright Magazine Litteraire. Μετάφραση Θεώνη Ρουσσοπούλου

-Ανρί Γκαστό, Η αθέλητη συμβολή του Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι στις ιατρικές γνώσεις για την επιληψία, σ.46-, copyright Magazine Litteraire. Μετάφραση Θεώνη Ρουσοπούλου

-Φιλίπ Σολέρ, Ο Ντοστογιέφσκι ο Φρόυντ και η ρουλέτα, σ.49-, copyright Litteraire. Μετάφραση Π. Βλάσση

-Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Ελληνική βιβλιογραφία Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι(1889-1985), σ.56-60

Η χρήσιμη αυτή ελληνική βιβλιογραφία του κυρίου Βασίλη Κ. Καλαμαρά, χωρίζεται στα εξής μέρη:

Α. Πεζά έργα

Β. Διασκευές έργων του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι για το θέατρο

Γ. Αφιερώματα περιοδικών

Δ. Κυριότερες μελέτες και κρίσεις για τη ζωή και το έργο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Σημείωση: Για περισσότερες βιβλιογραφικές πληροφορίες οι αναγνώστες του Διαβάζω μπορούν να ανατρέξουν στην εκτενή και επαρκή βιβλιογραφία του κ. Μιχάλη Κ. Μακράκη στον τόμο Σπουδή στον Ντοστογιέφσκι Imago Αθήνα χ.χ. σελ. 301-373.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 12 Δεκεμβρίου 2019

Σπυρί-σπυρί μεγαλώνει η μέρα και μικραίνει η ζωή μας.