Η ΠΟΡΤΑΪΤΙΣΣΑ

                Η ΠΟΡΤΑΪΤΙΣΣΑ

     Ο εισερχόμενος εις την εν Άθωνι Βασιλικήν Μονήν των Ιβήρων, διά της μεγάλης ωσάν φρουρίου μεσαιωνικού Πόρτας αυτής, ευρίσκεται αμέσως, μετά ολίγα βήματα, ενώπιον κομψού Παρεκκλησίου, πάντοτε ανοικτού, ημέραν και νύκτα, όπου ο τακτικός αυτού προσμονάριος διαβάζει αδιαλείπτως παρακλήσεις των ξένων ιδίως εκ Μακεδονίας προσκυνητών, ενώπιον μιας παμμεγίστης καταστολίστου Εικόνος, ής μόνον τα εικονιζόμενα πρόσωπα διακρίνονται από τα πλούσια χρυσά και αργυρά αναθήματα παντοειδών σχημάτων οπού αναρίθμητα την κατακαλύπτουν ολόκληρον. Η πανσέβαστος αυτή εικών καταλαμβάνει όλον το προς αριστερά μέρος του Παρεκκλησίου, το οποίον ωσαύτως ολόχρυσον ωσάν να εσχηματίσθη εξ απέφθου χρυσού απαστράπτει ακτινοβολούν από τα φώτα των παμμεγίστων λαμπάδων, αι οποίαι φεγγοβολούν εκεί επί αργυρών μεγάλων μανουαλίων.

     Η εικών αύτη είναι η Παναγία η Πορταϊτισσα, παριστώσα την Κυρίαν Θεοτόκον βαστάζουσαν τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν.

     Πρό πολλών αιώνων, εις τον καιρόν της εικονομαχίας, ενεφανίσθη το πρώτον εις τάς τρικυμιώδεις ακτάς του Άθωνος ταξιδεύουσα μόνη της με θαυμαστόν τρόπον, ορθία πλέουσα, την οποίαν ιδών από θείαν έμπνευσιν ένας αγιώτατος ησυχαστής από το βουνόν, επάνω, καταβάς έκαμε γνωστόν το παράδοξον αυτό εις την εγγύς Μονήν των Ιβήρων και εισελθών είτα εις την θάλασσαν παρέλαβεν αυτήν με θάμβος και με χαράν. Και ούτω με ψαλμούς και ύμνους τη συνοδεία των Πατέρων της Αυτοκρατορικής αυτής Μονής, με λαμπάδας και θυμιάματα, και κρουομένων των σημάντρων, από τας παραλίας απεκόμισαν αυτήν εις την Μονήν και έθηκαν εν ωρισμένη θέσει εντός του ωραίου Καθολικού. Αλλά ω θαύμα θαυμάτων! Την επαύριον ευρέθη η αγία εικών εις την Μεγάλην Πόρταν της Μονής, επάνω εις το υπέρθυρον αποκειμένη. Την παρέλαβεν πάλιν μετά θυμιαμάτων και ψαλμών, και απεκόμισαν πάλιν εις το Καθολικόν εξαπορούμενοι. Αλλά την πρωίαν πάλιν η αγία Εικών ευρέθη έξω εις το υπέρθυρον της Πόρτας. Αλλ’ επειδή το αυτό επανελήφθη και τρίτην φοράν, τότε ως εξ εμπνεύσεως της Θεοτόκου έκτισαν οι Πατέρες το ολόχρυσον αυτό Παρεκκλήσιον αμέσως μετά την είσοδον της Μονής κατέναντι της Μεγάλης Πόρτας και ενεθρόνισαν αυτήν εν αυτώ, ήτις έκτοτε παραμένει εκεί φρουρός και φύλαξ και μυστηριώδης της παμμεγίστης αυτής Μονής πορτάρισσα.

    Αυτή είναι η Παναγία η Πορταϊτισσα, εξάκουστος και φημισμένη λαμπρώς εις τον Ελληνικόν κόσμον Ανατολής και Δύσεως δια τα πολλά και συνεχή θαύματά της, δι’ ών επληρώθησαν από την δόξαν της όχι μόνον του Ελληνικού γένους αι χώραι, αλλά και των σλαβικών φύλων τα βασίλεια και αυτή η αχανής της Ρωσίας επικράτεια, χάριν της οποίας η ιερά των Ιβήρων Μονή διατηρεί ονομαστόν Μετόχιον εν Μόσχα, ένθα συρρέουσιν από όλην την Ρωσίαν οι χριστιανικοί λαοί να καταθέσωσι τον σεβασμόν των και τα πλούσια αναθήματά των, εις αντάμειψιν των εξαισίων θαυμάτων, άτινα διαφοροτρόπως ενήργησε και ενεργεί η Κυρία και Δέσποινα και του κόσμου Βασίλισσα, ήτις προφθάνει πάντοτε, τους μετά πίστεως και ευλαβείας επικαλούμενους το σεπτόν όνομά της όπου και αν ευρίσκωνται’ αυτή περιέπουσα και σκέπουσα το ευσεβές των Ελλήνων γένος, και ανακηρυσσομένη βροντοφώνως εις γην και θάλασσαν, ιατρός των νοσούντων, προστάτις των ορφανών, παραμυθία των θλιβομένων, των δαιμόνων διώκτρια, και ελπίς των απηλπισμένων και βοηθός ετοιμότατος πανταχού προφθάνουσα.

Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ, τόμος Β΄,

φιλολογική επιμέλεια Νίκος Δ. Τριανταφυλλόπουλος,

εκδόσεις «Γνώση» & «Στιγμή» 1991, σ. 194-195.

     

      «Η ΠΟΡΤΑΪΤΙΣΣΑ», του διηγηματογράφου και συγγενή του κυρ Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του μάλλον κάπως λησμονημένου Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, (ποιος αλήθεια τον διαβάζει σήμερα;) είναι ο πρόλογος του ομώνυμου διηγήματος του συγγραφέα που δημοσιεύεται κατόπιν, σ.197-226 και χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια. Το διήγημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Ακρόπολις» 6 Ιανουαρίου 1899, του Βλάσση Γαβριηλίδη. Το παρόν διήγημα δημοσιεύτηκε ξανά στην έκδοση του εκδότη Ιωάννη Σιδέρη τόμος Β΄, και ξανά από τις εκδόσεις «Αστήρ» τόμος Β΄, των εκδόσεων Αλ. & Ε. Παπαδημητρίου. Όπως σημειώνει ο φιλολογικός επιμελητής κύριος Νίκος Δ. Τριανταφυλλόπουλος σ.355 του τόμου, «Έγινε πλήρης αντιβολή της πρώτης και της δεύτερης έκδοσης Σιδέρη».

     Ο φιλόλογος κύριος Νίκος Δ. Τριανταφυλλόπουλος, μας έχει δώσει εξαιρετικά δοκιμιακά μελετήματα για έλληνες λογοτέχνες, πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας και ξένους ποιητές, βλέπε ενδεικτικά τα βιβλία του «Νεοελληνικά-Διδακτικά κείμενα για το Λύκειο» εκδόσεις Παπαζήση 1978 (το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον Χρήστο Γιανναρά), το «Νεοελληνικά-Διδακτικά δοκίμια για το Γυμνάσιο» εκδόσεις του βιβλιοπωλείου της «Εστίας» Ι. Δ. Κολλάρου 1986, το «Δίχτυ και το Μέλι» εκδόσεις «Εστία» 1983 κλπ. Πρωτίστως όμως, του οφείλουμε ευγνωμοσύνη-εμείς οι νεότερες γενιές των ελλήνων και ελληνίδων-για την κριτική αναστύλωση των «ΑΠΑΝΤΩΝ» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τις εκδόσεις «Δόμος» 1988 του θεολόγου και εκδότη κυρίου Δημήτρη Μαυρόπουλου. Η πολύτομη-5 τόμοι- κριτική αναστύλωση του σκιαθίτη συγγραφέα αντικατέστησε την παλαιότερη έκδοση που επιμελήθηκε ο Γιώργος Βαλέτας από τις εκδόσεις του Χρήστου Γιοβάνη (1956) και σε αρκετές επανεκδόσεις, καθώς και τις άλλες εκδόσεις των έργων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που πραγματοποιήθηκαν από διάφορους εκδοτικούς οίκους με ή χωρίς επιμέλεια. Κατά καιρούς, επανεκδίδονται μεμονωμένα μυθιστορήματα ή διηγήματα ή συλλογές διηγημάτων του Παπαδιαμάντη, σχολιασμένα και υπομνηματισμένα, ή δίδονται σε μεγάλες εορταστικές θρησκευτικές εορτές σαν προσφορά από εφημερίδες. Δες την πρόσφατη σειρά των εκδόσεων «ΠΕΔΙΟ» 2014 που προσφέρθηκε από την εφημερίδα «Παραπολιτικά». Οι πρωτογενείς εργασίες του κυρίου Νίκου Δ. Τριανταφυλλόπουλου καθώς και οι κριτικές του επιμέλειες και αναστυλώσεις, καθιστούν τις συγγραφικές καταθέσεις του μια φερέγγυα βάση αναγνωστικών δεδομένων και εκδοτικών συμμετοχών, σύγχρονες και χρηστικές.

     Τα ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη εκδίδονται σε δύο καλαίσθητους τόμους με την συνεργασία δύο παλαιών εκδοτικών οίκων «Γνώση» και «Στιγμή» 1990, 1991στο τυπογραφείο των εκδόσεων «ΣΤΙΓΜΗ» και φυσικά, την τυπογραφική επιμέλεια είχε ο γνωστός σε όλους υπεύθυνος στις εργασίες του Αιμίλιος Καλιακάτσος. Ο τρίτος τόμος των «ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ» εκδόθηκε μόνο από τον ένα εκδοτικό οίκο, το τυπογραφείο των εκδόσεων «στιγμή» 1993. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε στο παλαιό πολυτονικό γλωσσικό σύστημα και συνοδεύεται εκτός από τα υπομνήματα, τις απαραίτητες διορθώσεις, τους Πίνακες ονομάτων και από το σχετικό Γλωσσάριο των διηγημάτων, και είναι αναμενόμενο, μια και η γλώσσα που έγραφε και δημοσίευε ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, (αρκετοί έχω ανακαλύψει ότι τον μπερδεύουν με τον αθηναιογράφο και ευθυμογράφο Τίμο Μωραϊτίνη), απέχει σε πολλές τις εκφράσεις από αυτήν που εμείς μιλάμε και γράφουμε σήμερα. Το λεξιλόγιο είναι πλούσιο και ενδιαφέρον για όσους αρέσκονται σε ταξίδια μέσα από τις παλαιές λέξεις. Επίσης και για όσους θα ενδιέφερε να συσχετίσουν ή να συγκρίνουν το λεξιλόγιο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με αυτό του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Ενός συγγραφέα, που δυστυχώς επισκιάστηκε από την βαριά και ασήκωτη συγγραφική σκιά του εξαδέλφου του. Όπως έγινε και με την περίπτωση του βάρδου ποιητή της Ρωμιοσύνης, του αγαπημένου από όλους μας Γιάννη Ρίτσου, που κατά κάποιον τρόπο επισκίασε άλλες σύγχρονές του ποιητικές φωνές που προέρχονταν από τον ίδιο ιδεολογικό χώρο με εκείνον. Ας συμπληρώσουμε ότι με την ευκαιρία της τρίτομης αυτής έκδοσης, το 1990 με την συνεργασία και των δύο εκδοτικών οίκων πάλι, κυκλοφόρησε ο τόμος «ΟΜΟΠΛΟΥΝ ΠΛΟΙΟΝ» 5 κείμενα για τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη σε φιλολογική επιμέλεια του Νίκου Δ. Τριανταφυλλόπουλου. Το βιβλίο περιλαμβάνει κείμενα για τον διηγηματογράφο που είχαν δημοσιευτεί παλαιότερα στον τύπο. Είναι αυτά του κριτικού και ποιητή Τέλλου Άγρα, του ποιητή και δασκάλου του γένους Κωστή Παλαμά, του πειραιώτη συγγραφέα Παύλου Νιρβάνα, του καθηγητή πανεπιστημίου και ποιητή Κώστα Στεργιόπουλου και του μυθιστοριογράφου εκ Θεσσαλονίκης Νίκου Γ. Πεντζίκη. Τέσσερις φωνές από διαφορετικές χρονικές περιόδους. Με τους τέσσερεις εν συνόλω αυτούς τόμους, έχουμε μια πλήρη, χρηστική και προπάντων σύγχρονη-των ημερών μας έκδοση των έργων του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη (15/10/1850-25/10/1929) ή μοναχού Ανδρόνικου.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 14 Αυγούστου 2018,

Παραμονή της Παναγιάς της Ανωγειανής.

ΥΓ. Οι αδικοχαμένοι της μεγάλης φωτιάς έφτασαν τους 95.

Ο Πειραιάς ανθρωπορροεί. 

Τούλα Σουβαλιώτη Μπούτου, Βαγγελίτσα Σολωμού, Ιάκωβος Βαγιάκης, Γιάννης Χατζημανωλάκης.