περιοδικό Απόλλων-

                                         ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΣΕΝΤΟΥΚΙ

Το Πειραϊκό Σεντούκι θέλοντας να συμβάλλει στην αναγέννηση της πολιτιστικής ιστορίας της πόλης μέσω της εφημερίδας “Κοινωνική” φέρνει σήμερα στο φως της δημοσιότητας ένα κείμενο του Ιωάννη Λαζαρίμου που αφορά το καμάρι της πόλης μας το Δημοτικό Θέατρο.

     Το όραμα και το φιλότεχνο μεράκι ενός ποιητή και μάλιστα ενός ποιητή που είχε χάσει την όρασή του, γέννησε έναν πολύτιμο πνευματικό θησαυρό. Το περιοδικό “ΑΠΟΛΛΩΝ”. Ο Δημήτριος Κ. Σακελλαρόπουλος, αυτό είναι το όνομα του πνευματικού αυτού ανθρώπου της πόλης μας εμπνεύστηκε και υλοποίησε την επιθυμία του να εκδόσει ένα Πειραϊκό περιοδικό με ευρύτερες όμως προδιαγραφές. Να μην αναφέρεται μόνο στις ντόπιες πνευματικές δυνάμεις του Πειραιά αλλά η ύλη του να απλώνεται πανελλαδικά και ευρωπαϊκά και να εκφράζει τις ανάγκες των ανθρώπων της εποχής του. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε το Μάιο του 1883 με τον εξής τίτλο. “ΑΠΟΛΛΩΝ”-Μηνιαίο Περιοδικόν Σύγγραμμα, τη ευγενεί συμπράξει των παρ' ημίν Λογίων υπό Δ. Κ. Σακελλαρόπουλος. Έτος Α. Τόμος Α. Αριθμός 1. Εν Πειραιεί εκ του εν Αθήναις τυπογραφείου “Ο Παλαμήδης” 1883. 

     Στο τεύχος 18 του ως άνω περιοδικού και στις σελίδες 278-279 υπάρχει αναδημοσιευμένο το παρακάτω κείμενο. Επίσης στην επομένη σελίδα 280 υπάρχει μια φωτογραφία του ('Πρόσοψις του εν Πειραιεί ανεγειρομένου δημοτικού θεάτρου) και από κάτω μια μικρή σημείωση που εκφράζει τις απόψεις του περιοδικού αναφέροντας τα εξής: “Φόρον δικαίου επαίνου και τιμής αποτίοντες συγχαίρομεν εκθύμως τη τε Δημοτικής αρχής και τοις κ.κ. δημ. συμβούλοις, οίτινες παν πρόσκομμα εκποδών ποιησάμενοι, προέβησαν εις την ανέγερσιν, δια της καταθέσεως θεμελίου λίθου, του περικαλεστάτου τούτου θεάτρου, έχομεν δι' ελπίδας ότι εντός βραχυτάτου χρόνου χάρις εις την ενδελεχή και πεφωτισμένην επίβλεψιν του κ. μηχανικού της Πόλεως Γ. Δ. Λαζαρίμου θέλομεν δυνηθή ν' απολαύσωμεν των από της σκηνής”

     Το περιοδικό βρίσκεται για όσους ενδιαφέρονται στο Ιστορικό Αρχείο της Πόλης μας.

 Επιμέλεια: Γιώργος Χ. Μπαλούρδος 

                                    ΘΕΑΤΡΟΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

     Το κατασκευασθησόμενον δημοτικόν θέατρον ούτινος το σχέδιον εξεπόνησεν ο ευδόκιμος μηχανικός του δήμου κ. Ιωάννης Λαζαρίμος εξωτερικής τάξεως Κορινθιακής παρουσιάζει όψιν μεγαλοπρεπή και επιβάλλουσαν. Το μήκος της κυρίας

οικοδομής είνε 45 μέτρων το δε πλάτος 34. Εις το μήκος της οικοδομής δεν συμπεριελήφθησαν τα εκ μαρμάρου, προπύλαια και αι εξωτερικαί κλίμακες. Το ύψος του θεάτρου εν τη σκηνή είνε 30 μέτρων ήτοι 10 μέτρων η σκηνή, 10 υπό την σκηνήν και 10 υπέρ αυτήν. Το πλάτος του ανοίγματος της σκηνής είνε 21 μέτρων το δε ύψος 13.50 από της κορυφής του θόλου. Δεκαεπτά δε το βάθος αυτής. Η τοποθεσία του θεάτρου εν τω τετραγώνω των δημοτικών οικοδομών της πλατείας Κοραή είνε προσφορωτάτη, διότι ένεκεν της κλήσεως του εδάφους ανερχομένης εις 0,07 κατά γραμμικόν μέτρον δυνατή καθίσταται η κατ' ευθείαν είσοδος εις την πλατείαν του θεάτρου δι' ολίγων εξωτερικών βαθμίδων, πλευρικώς δε  η κατασκευή δέκα αποθηκών εξ ων ουκ ολίγον εσόδημα θέλει έχει ο δήμος.

     Δια την εσωτερικήν διάταξιν του θεάτρου ελήφθη βάσις το θέατρον του Ωδείου των Παρισίων (Theatre d' Odeon) γενικώς παραδεδεγμένον παρ' όλων των αρχιτεκτόνων, δια την καλήν αυτού εσωτερικήν διάταξιν. Υπό της αυτής βάσεως ενεπνεύσθη ονοματικός αρχιτέκτων ο κύριος Fischer δια την κατασκευήν του θεάτρου του Μονάχου, φημιζομένου ως εκ των καλλιτέρων της Ευρώπης. Παρελείφθη η ισόπεδος σχεδόν τη πλατεία σειρά των θεωρείων καθόσον παρετηρήθη

ότι ολίγοι αυτήν συχνάζουσι, τοιουτοτρόπως ολόκληρος ο χώρος του πετάλου εδόθη εις τους εν τη πλατεία θεατάς. Η πρώτη σειρά των θεωρείων ετοποθετήθη εις  3 μέτρων μέσον ύψος από της πλατείας.

  Το Θέατρον παρέχει τρεις σειράς θεωρείων και το υπερώον. Εκάστη δε σειρά περιέχει 23 θεωρεία χωριζομένων αλλήλων δι' ημιφραγμάτων, όπως μη εμποδίζηται η θέα του εσωτερικού της σκηνής εις τους καθημένους όπισθεν της πρώτης σειράς δια τον αυτόν λόγον τα θεωρεία προεξέχουσι των τοίχβν του πετάλουεν είδει εξωστών άνευ ουδενός στηρίγματος. Ο ολικός αριθμός των θεωρείων είνε 69.Το υπερώον σχηματίζεται αμφιθεατρικώς δια τριώνσειρών βαθμίδων ή καθισμάτων. Το ύψος των θεωρείων είναι 2.30 το πλάτος 1.80-2.00 και το βάθος 2. Η διάμετρον δε του ημικυκλίου πετάλου της πλατείας 16 μέτρα. Ως προς την χωρητικότητα το θέατρον περιλαμβάνει εν τη πλατεία 600, εν τοις 69 θεωρείοις 414 εν τω υπερώω 300, ήτοι εν όλω 1314 εν ανάγκη δε και 1500 θεατάς.

   Ως προς τας εξόδους αυταί εισί δια μεν τους εν τη πλατεία και θεωρείοις θεατάς πέντε δια δε τους εν τη σκηνή υποκριτάς δύο. Εκ των εξόδων τούτων τρείς μεν εισίν επί του μετώπου, ανά μία δε εφ εκάστης των πλαγίων όψεων. Η εκ των θεωρείων αναχώρησις εκτελείται δι' εξ ευρυχώρων κλιμάκων, εξ ων τέσσαρες άγουσι προς τας εξόδους του μετώπου αι δε έτεραι δύο προς τας εξόδους των πλαγίων όψεων. Απεδείχθη, και εκ των νεωστί δυστυχημάτων επιστοποιήθη ότι εν περιπτώσει πυρκαϊάς το καλλίτερον θέατρον είνε εκείνο όπερ παρουσιάζει τας περισσοτέρας εξόδους.

     Προς πρόληψιν όμως τοιούτου δυστυχήματος ελήφθη υπ' όψει η κατασκευή διπλών δεξαμενών, εξ ων μία μεταξύ σκηνής και πλατείας κατά την θέσιν της ορχήστρας, και η τοποθέτησις μεταλλικού παραπετάσματος απομονούντος την πλατείαν από της σκηνής. Η είσοδος του θεάτρου ευρύχωρος παρουσιάζει και την όψιν καλήν, σειρά κιόνων ανταποκρίνεται δε εις τα άκρα των μαρμαρίνων κλιμάκων, αίτινες άγουσιν εις τας αίθουσας του θεάτρου (foyer).

    Εν τη ισοπέδω της πλατείας δύο ευρύχωρα καφενεία, μήκους 14 μέτρων και πλάτους 5 έσονται εις την διάθεσιν των εν τη πλατεία θεατών. Εις ύψος 5.60 από του

εδάφους της εισόδου υπάρχουσιν, αι αίθουσαι του θεάτρου (foyers), εξ ων η μείζων η

επί του μετώπου έχει πλάτος 8 μέτρα και μήκος 32 σειρά δε 16 μαρμαρίνων στύλων περί τα χείλη των κλιμάκων καθιστά την όψιν της αιθούσης ταύτης μεγαλοπρεπεστάτην. Απέναντι των θεωρείων υπάρχουσι έτεραι δύο αίθουσαι ανταποκρινόμεναι εις τα καφενεία της πλατείας και των αυτών διαστάσεων με εκείνα.

Ο αερισμός του θεάτρου εκτελείται κατά το μέσον της οροφής του πετάλου προς τούτο δε και ως προς την θέρμανσιν εν καιρώ χειμώνος, μολονότι δια το κλίμα ημών τούτο δύναται να θεωρηθή περιττόν ελήφθη υπ' όψει το σύστημα, όπερ εφήρμοσαν εν τω θεάτρω της Βιέννης. Τη συνδρομή δύο αερηστήρων (ventilateurs)του ενός εμφυσιτικού τοποθετούμενου εν τω υπογείω του θεάτρου, του δε ετέρου αναροφητικού τοποθετουμένου εν τω εσωτερικώ της οροφής της πλατείας, πλησίον του κατά το μέσον ανοίγματος εξ ου κρέμαται ο πολυέλαιος.

    Η κίνησις του αέρος η προκαλουμένη εκ των αερηστήρων εκτελείται εκ των κάτω προς τα άνω προκαλουμένη εκ της θερμότητος της παραγομένης υπό του πολυελαίου .Καθαρός αήρ αντλούμενος εκ των έξω θερμαίνεται κατά τον χειμώνα,  διερχόμενος δια θερμαγωγών και εις θερμοκρασίαν 17-18 εισέρχεται δια των πατωμάτων εντός του θεάτρου.

     Εν καιρώ βροχής υπάρχει καταφύγιον εκ στεγάσματος σιδηρού προς την αντικειμένην της οδού Αθηνάς οδόν όπου εισερχομένων των αμαξών προφυλάσσονται εκ της βροχής οι εξερχόμενοι όπως εισέλθωσι εις το θέατρον.

                                                                  (εκ της εφημερίδος “Σφαίρας”)

            Περιοδικόν “Απόλλων” έτος Β. Αριθμός 18, εν Πειραιεί Οκτώβριος  1884

σημείωση: Το παραπάνω κείμενο όπως εικάζεται είναι του μηχανικού του Δήμου Ιωάννη Λαζαρίμου(1849-1913) ερανισμένο από την εφημερίδα της εποχής “ Η Σφαίρα” του γνωστού για την εποχή του δημοσιογράφου και μελετητή Ιωάννη Καλοστύπη. Το κείμενο μας αποκαλύπτει τις τεχνικές εκείνες πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την πληρέστερη κατανόηση της λειτουργικότητάς του. Μας μιλά για τον ρυθμό του(τον Κορινθιακό) που είναι πιο περίτεχνος σε σχέση με την απλότητα και λιτότητα που εκφράζουν οι άλλοι δύο Ελληνικοί ρυθμοί (ο Δωρικός κυρίως και ο Ιωνικός).Μας φανερώνει πιο ήταν το ξένο πρότυπό του, και εν γένει, τις σύνολες διαστάσεις του, την χωρητικότητά του καθώς και τα στοιχεία εκείνα που το αφορούν σαν αρχιτεκτόνημα. Ένα αρκετά μεγαλόπνοο για την εποχή του αρχιτεκτονικό έργο, επιβλητικό και πλούσιο κομψοτέχνημα, που σκοπό είχε να απεικονίσει το πρόσωπο μιας καινούργιας υπό διαμόρφωση πόλης-λιμάνι αλλά με παμπάλαιη ιστορία και ένδοξο παρελθόν και να εκφράσει τους οραματικούς στόχους μιας ανερχόμενης οικονομικά και πολιτικά τάξης που αναζητούσε το στίγμα της στο χώρο και το χρόνο. Ο θεατρικός αυτός Ναός της Τέχνης που οικοδόμησαν με το υστέρημά τους οι Πειραιείς της εποχής εκείνης του 19ου αιώνα μπορούμε να γράψουμε εκ των υστέρων ότι ήταν ισάξιος των άλλων δύο φημισμένων Θεάτρων της εποχής, εκείνο της Ερμούπολης της Σύρου 1864 και αυτό της Πάτρας 1875. Ήταν το αρχιτεκτονικό σύμβολο μιας υπό διαμόρφωσης πνευματικά και οικονομικά πόλης που κάλπαζε ακάθεκτη προς τον επόμενο αιώνα, τον 20ο. Το φτωχό(το πάλαι) αλλά ένδοξο επίνειο έπαιρνε τη “ρεβανς” από τη μητροπολιτική Αθήνα-την πρωτεύουσα που το σκίαζε και το σκιάζει αφόρητα ακόμα και σήμερα. Η σχεδιαστική αρχιτεκτονική του ευγλωττία, ο πλούσιος διάκοσμός του, η άρτια λειτουργικότητα του εσωτερικού του χώρου, ο υπέρλαμπρος θόλος του, και τα σκαλισμένα κάπως μπαρόκ θεωρεία του καθιστούν το Δημοτικό μας Θέατρο ένα διαχρονικό πολιτιστικό κειμήλιο που όχι μόνο άντεξε στο χρόνο και την φθορά αλλά μπορούμε να γράψουμε, ότι, σήκωσε στους ΄”ώμους του” την ιστορία της πόλης. Όπως αντίστοιχα το άλλο οικοδόμημα του Ιωάννη Λαζαρίμου, ο Ιερός Ναός του Αγίου Κωνσταντίνου που βρίσκεται αντικρυστά του και συνομιλεί αρμονικά και μυστικά με αυτό, “χουχούλιασε” στο χώρο του τις ψυχικές ελπίδες των Πειραιωτών.

     Για την ιστορία αναφέρουμε ότι, το Δημοτικό Θέατρο θεμελιώθηκε στις 24 Ιουνίου του 1884. Τα επίσημα εγκαίνιά του γίνονται στις 9 Απριλίου του 1985. Πρώτη θεατρική παράσταση για το θεατρόφιλο Πειραϊκό κοινό είναι εκείνη της 19 Απριλίου του 1895 με το έργο του Δημητρίου Βερναρδάκη “Μαρία Δόξαπατρή”.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, εφημερίδα «Κοινωνική» 30/11/2011, σελίδα 13, για το «Πειραϊκό Σεντούκι»

Πειραιάς 26/5/2013.