ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ

Άγγελος Σ. Παρθένης

ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ

ΠΟΙΕΙΝ-ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ 2018

Σελίδες 70, τιμή 9,54 ευρώ

     Κυκλοφόρησε πρόσφατα η νέα ποιητική συλλογή του αρχιτέκτονα Λαρισαίου ποιητή Άγγελου Σ. Παρθένη, με τον εύγλωττο τίτλο «ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ» εκδόσεις «ΠΟΙΕΙΝ»-Μετρονόμος 2018 σελίδες 70, τιμή 9,54 Ευρώ. Μια καλαίσθητη έκδοση που συμπληρώνεται με έναν πίνακα της εικαστικού Λήδας Παπακωνσταντίνου που, λεπτομέρεια του έργου, κοσμεί ως προμετωπίδα το εξώφυλλο. Είναι η έκτη κατά σειρά ποιητική συλλογή που εκδίδει ο ποιητής. Οι άλλες είναι οι εξής: «Ο πας χρόνος» εκδ. Ζαχαρόπουλος 1988, «Ες ατρύγετον καιρόν» εκδ. Γαβριηλίδης 1997, «Ως εν κατόπτρω» εκδ. Γαβριηλίδης 2004, «Από το βιβλίο της άμμου» εκδ. Τυπωθήτω 2005, και «Άτις ή οι Λαβδακίδες» εκδ. Τυπωθήτω 2010. Όπως μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης σε μια τριακονταετία εξέδωσε 6 ποιητικές συλλογές, πράγμα που μας δείχνει, το πώς αντιμετωπίζει την ποιητική δημιουργία, σαν ένας ολιγογράφος ποιητής σε σχέση με άλλους ομοτέχνους του.

     Και αυτή η συλλογή κινείται μάλλον, μέσα στην ίδια ατμόσφαιρα που κινούνται και οι άλλες του ποιητικές καταθέσεις. Τα ποιητικά του μοτίβα είναι σταθερά και συμπληρωματικά επαναλαμβανόμενα. Είναι αρχαιόθεμα ποιήματα ή ποιητικές συνθέσεις αρχαιόθεμες που διαπραγματεύονται ιστορικούς και λογοτεχνικούς δραματικούς κύκλους της αρχαιότητας. Θεματικά μοτίβα του αρχαίου ελληνικού κόσμου που επηρέασαν μεταγενέστερους έλληνες και ξένους δημιουργούς και που εξακολουθούν να μπολιάζουν την δημιουργία αρκετών συγχρόνων μας είτε στον πεζό είτε στον ποιητικό λόγο. Η ποιητική του ματιά, όπως μας φανερώνουν και οι τίτλοι των συλλογών του (υπάρχει και η επίδραση του αργεντινού δημιουργού Χόρχε Λουίς Μπόρχες σε προηγούμενή του συλλογή) δεν αφήνει έξω από το πεδίο σχολιασμού της τις κομβικές κορυφώσεις της ζωής των ανθρώπων. Τα μεταιχμιακά εκείνα σημεία που το άτομο βρίσκεται ενώπιος ενωπίων και χρειάζεται να πάρει σημαντικές αποφάσεις για το ίδιο ή για αγαπημένα πρόσωπα δίπλα του. Στα σταυροδρόμια εκείνα της προσωπικής του περιπέτειας που συναντάται η δική του μοίρα με εκείνη των συνανθρώπων του. Ο ποιητικός του λόγος συνήθως ταξιδεύει παράλληλα με τον κύκλο της ζωής του ανθρώπου και των εμπειριών του, των βιωμάτων του και των ονείρων του, των διαψεύσεών του και των χαρούμενων στιγμών του. Η γραφή του κατασταλαγμένη και νηφάλια μας εικονογραφεί συμβάντα και στιγμιότυπα ανθρώπινων πράξεων και επιλογών, στιγμές και γεγονότα ζωής ανθρώπων του αρχαίου παρελθόντος που συναντούν στο ποιητικό διάβα του ποιητή μέσα στον χρόνο τα βήματα συγχρόνων τους που έτυχε να βιώσουν παραπλήσιες με αυτούς καταστάσεις. Κοινωνικές επιλογές που σημάδεψαν την εποχή τους και ιστορήθηκαν πάνω στο λευκό μάρμαρο ή χαράχθηκαν πάνω σε τείχη και μετώπες ναών. Κοινωνικά συμβάντα και ερωτικές πράξεις, επιθυμίες ερωτικού πλησιάσματος και όνειρα ανθρώπων, που ξεπέρασαν τα κράσπεδα του χρόνου και μας διασώθηκαν πανηγυρικά μέσα στην διαδρομή της ιστορίας και του πολιτισμού. Τα ιστορικά γεγονότα όπως τα φωτίζει ο ποιητικός φακός του ποιητή συμπλέκονται με τα ατομικά γεγονότα των σύγχρονών του προσώπων που ο ποιητής συνάντησε στα σταυροδρόμια της δικής του ζωής. Στις προσωπικές του περιδιαβάσεις σε ερωτικούς λειμώνες που πλεονάζει το αντρικό σωματικό κάλλος και οι όμορες σχέσεις που σημάδεψαν την μνήμη του. Ένα πλησίασμα ποιητικό που είναι κεντρωμένο στο αρχιτεκτονικό του βλέμμα και σπουδές και την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Το βλέμμα του ποιητή Άγγελου Σ. Παρθένη δεν είναι αυτό που συναντάμε συνήθως σε συναισθηματικά ευάλωτους δημιουργούς που η λυρική τους φωνή παρασέρνει σε ένα λυδικό περιβάλλον τον λόγο και την γραφή τους, σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα μιας ευκολοαναγνωρίσημης συναισθηματολογίας. Σε μια μανιέρα ερωτικών ή ομοφυλόφιλων μοτίβων που επαναλαμβάνουν παλαιά κλισέ προς τέρψη των νέων αναγνωστών, που αναζητούν ποιητικές γέφυρες για να εκφράσουν τον προσωπικό τους ερωτικό στεναγμό. Είναι ένα βλέμμα μιας ώριμης της ζωής αντρικής προσωπικότητας, προσανατολισμένο στην αντρική ή εφηβική ομορφιά και περιπέτεια με τρόπο που μόνο ένα πεπειραμένο μάτι μπορεί να περιγράφει. Η αρχαία ελληνική ερωτική παράδοση και τα ιστορικά της παρεπόμενα θέλουν πολύ μαεστρία, σοβαρότητα και καλαισθησία για να επαναπεριγραφούν και να γίνουν κτήμα του σύγχρονου ανθρώπου που έχει άλλες κοινωνικές και ερωτικές προσλαμβάνουσες και συνθήκες ζωής. Ο Άγγελος Σ. Παρθένης, σαν χαρακτήρας, διαθέτει την καλαισθησία που χρειάζεται ένα τέτοιο ερωτικό κοίταγμα και πλησίασμα, ώστε να μην ξεστρατίσει ο λόγος του προς μια σκανδαλοθηρική περιγραφή των γεγονότων και καταστάσεων, και αυτό το αποδεικνύουν οι μέχρι σήμερα εκδοθείσες ποιητικές του συλλογές. Το πέρασμα από την ερμηνεία της αρχαίας ιστορίας και των ερωτικών συμβάντων γνωστών προσώπων της στην σύγχρονη ερμηνεία της πραγματικότητας και στην καταγραφή ερωτικών περιπτώσεων που διαδραματίζονται ή διαδραματίσθηκαν στην εποχή μας, είναι μια ποιητική τεχνογνωσία που την οφείλει ο ποιητής-όπως και όλοι οι σύγχρονοι έλληνες δημιουργοί-στον αλεξανδρινό ποιητή Κωνσταντίνο Π. Καβάφη. Ο Καβάφης δίδαξε με το έργο και την ποιητική του τεχνική τους νεότερους ποιητές, στο πως οφείλουν να ερμηνεύουν τα ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος, ιδιαίτερα εκείνα που αφορούν ερωτικές περιπέτειες ανθρώπων, και να τα συνδέουν άμεσα με το παρόν. Όπου το ιστορικό ερμηνευτικό πλησίασμα των ερωτικών γεγονότων βοηθά τον σύγχρονο ποιητή να αποκτήσει συνείδηση της δικής τους ερωτικής αναφοράς σε μια ενιαία εικονογραφία στιγμών μέσα στον χρόνο. Ιστορική μνήμη και ατομική γίνονται ένα. Ο Αλεξανδρινός βοήθησε τους νεότερους δημιουργούς να μην φοβούνται την πεζολογία χωρίς να χάνουν την ρυθμολογία των στίχων. Τους βοήθησε επίσης να απελευθερώσουν την έκφρασή τους και με τον τρόπο αυτόν να αποκτήσει ο λόγος τους την ουσιαστική του σημασία, που δεν είναι άλλος από την αλήθεια των βιωμένων ανθρώπινων εμπειριών όπως αυτή χαράσσεται μέσα στις λευκές σελίδες μιας ποιητικής συλλογής. Στο συνολικό ποιητικό του περπάτημα, συναντάμε εικόνες και προσωπικές του στιγμές επίσκεψης από ταξίδια του σε αρχαιολογικούς χώρους ή ιστορικά μνημεία που διασώθηκαν μέσα στον χρόνο και κεντρίζουν ακόμη και σήμερα το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Η ματιά του είτε παρατηρεί μια θρυμματισμένη επιγραφή, είτε συναντιέται με τα αχνά περιγραφόμενα των λέξεων σπαραγμάτων μιας πλάκας είναι σταθερή και ευθεία. Δεν λοξοδρομεί για να μας αποτυπώσει την πρώτη και σημαδιακή εντύπωση που αισθάνθηκε ο ποιητής καθώς περιδιαβαίνει ανάμεσα στα μαρμάρινα ερείπια και τις ζωές προηγούμενων ανθρώπινων υπάρξεων. Τα σπασμένα μάρμαρα και οι κολώνες οι ριγμένες πάνω στο χορταριασμένο έδαφος, μας διασώζουν βιώματα ανθρώπων που έχουν σχέση με την ερωτική τους εμπειρία και πρακτική στην εξιδανικευμένη ή την χυδαία τους έκφραση, μας χαρτογραφούν το πώς βιώνουν την οδύνη του θανάτου, της διάψευσης των ελπίδων, τις αγωνίες και τα όνειρα, το πώς ο αρχαίος άνθρωπος βίωνε σε καθαρά προσωπικό επίπεδο τον χρόνο, την σχέση του με την αισθητική, δηλαδή στο τι θεωρούσε όμορφο και γιατί. Ο Άγγελος Σ. Παρθένης βλέπει τον αρχαίο κόσμο και αναζητά σημεία προσέγγισης μαζί του σαν σημερινός παρατηρητής, η αισθητική του αρχαίου κόσμου και οι ανιχνεύσεις του πάνω στο γυμνό αρχαίο σώμα και ιδιαίτερα το αντρικό, του προσφέρει την δυνατότητα ανετότερα να εκφράσει την δική του ερωτική φιλοσοφία. Οι μαρμάρινες περιγραφές του δίνουν την ευκαιρία να μιλήσει με άνεση και ειλικρίνεια, χωρίς φόβο, μια και η τελειότητα του ανθρωπίνου σώματος, ακόμα και η αποσπασματική, αφαιρεί από το ανθρώπινο σώμα την φυσική κόπωση που επιφέρει το σύγχρονο πλησίασμά του. Ο ποιητής συλλαμβάνει την ερωτική στιγμή στην κορύφωσή της, αυτή τον ενδιαφέρει, είτε στην μαρμάρινη παγερή ομορφιά της είτε στην θερμή ποθούμενη αναζήτησή της στον σύγχρονο κόσμο μας. Παρά την απαισιόδοξη ματιά του και κριτική των γεγονότων που σατιρίζει υποδόρια πολλές φορές, ο Παρθένης σαν αρχιτέκτονας και ποιητής δεν αναζητά να συναντήσει και να μας απεικονίσει το τέλειο και ιδανικό αντρικό σώμα του έρωτος αλλά, μάλλον, την διαχρονική μέσα στο διάβα της ανθρώπινης διαδρομής οπτική αναπαράσταση της ιδέας του αντρικού ή εφηβικού κάλλους. Του ανθρώπινου σωματότυπου όπως μας διασώθηκε μέσα στην αρχαία τέχνη και γλυπτική αναπαράσταση. Αυτά τα αρχαία αειθαλή αμφίσημα αγάλματα των αντρών τα γεμάτα καμπύλες και ερωτικά λακουβάκια που σε προσκαλούν να τα ποθήσεις και να τα ψαύσεις χωρίς ενοχική διάθεση. Αυτή η αρχαία Πλατωνική φιλοσοφική ιδέα του ανθρωπίνου κάλλους που βρήκε την εκφραστική της αποτύπωση στα αγάλματα που μας διασώθηκαν του Πραξιτέλη και των επιγόνων του. Σε έργα που η τέχνη τους αφομοιώνει τους φανερούς και κρυφούς μύχιους ανθρώπινους ερωτικούς πόθους της ζωής τους. Η τέχνη αφθαρτοποιεί ότι η ζωή κονιορτοποιεί. Και αυτό το γνωρίζει ο αρχιτέκτονας και το διαισθάνεται και το βιώνει ο ποιητής. Η ποιητική του αφήγηση δεν κάνει παλινδρομήσεις, δεν θέλγεται από άτακτες ιστορικές αναδρομές πιασάρικου ενδιαφέροντος, ακολουθεί ευθεία γραμμή όπως και η ευθύβολη ματιά του. Η ειρωνική του διάθεση συναντά την ερεθιστική του πρόθεση εικονοποιίας ορισμένων ποιημάτων του, καθώς αυτά δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να αποτυπώνουν την ιστορία των αρχαίων λέξεων και προτάσεων που διασώζονται πάνω στο λευκό μάρμαρο. Εικόνες αρχαίου ερωτικού βίου που αποτελούν προϋπόθεση της δικής του τωρινής γραφής. Στιγμές προσωπικές του αρχαίου ανώνυμου ή επώνυμου ανθρώπου που πυροδοτούν την ενεργό συμμετοχή του στα διαδραματιζόμενα μέσα στην ποίησή του. Ο ποιητής δεν αποδέχεται τον ρόλο του επιστάτη ή του απλού παρατηρητή των απόκρυφων αυτών στιγμών, αλλά του κοινωνού της αλήθειας τους μέσω του σύγχρονου ποιητικού λόγου. Τίποτα δεν εκτροχιάζεται μέσα στην ποίησή του, τίποτα δεν αυτοαναιρείται όλα έχουν την σημασία και την αξία τους μέσα στο ποιητικό κάντρο. Ακόμα και η μορφική απεικόνιση του ποιήματος παραπέμπει σε άμεσα αρχαιολογικά ευρήματα που μας διασώθηκαν από τις διάφορες ανασκαφές. Ο ποιητής δεν λογοδοτεί στο σύγχρονο της ατομικής του εμπειρίας ερωτικό σώμα αλλά, στην ιδεατή μορφή του αντρικού σωματικού κάλλους. Το αρχαίο κάλλος είναι ο ούριος άνεμος της ποίησής του στις περισσότερες από τις ποιητικές του μονάδες.

     Στην νέα του ποιητική κατάθεση με τον τίτλο «ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ» ο ποιητής Άγγελος Σ. Παρθένης μάλλον φαίνεται ότι έχει αρχίσει να βαραίνει η ματιά του από τον χρόνο. Το κυρίαρχο συναίσθημα που επικρατεί σε όλη την ποιητική σύνθεση είναι η ματαιότητας των πραγμάτων, των προσωπικών μας εμπειριών, των ερώτων μας, των ονείρων μας, ακόμα και του ίδιου του βλέμματός μας που ερμηνεύουμε τον κόσμο. Ο έκδηλος έντονος ερωτισμός υποχωρεί ή αφήνει σημεία βαδίσματος στην απαισιόδοξη αίσθηση της μνήμης. Εξάλλου, και το απόσπασμα του «Εκκλησιαστή» που προηγείται μαζί με εκείνα της «Νεκρώσιμης Ακολουθίας» του Ιωάννη του Δαμασκηνού και το απόσπασμα από το θεατρικό έργο του Άγγλου δραματουργού Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Μακμπέθ», προσανατολίζουν τον αναγνώστη για την ποιητική ατμόσφαιρα που θα ακολουθήσει. Δηλώνουν το στοχαστικό και πικρό, το σκεπτικιστικό βλέμμα του ποιητή με το οποίο κοιτά τα πράγματα πλέον και ερμηνεύει τις αλήθειες του κόσμου και της προσωπικής του μνήμης. Ο Άγγελος Σ. Παρθένης ενώ εξακολουθεί να συνομιλεί και να σχολιάζει τα αρχαία σπαράγματα βίου, έρωτα και θανάτου, όπως αυτά μας διασώζονται στον αρχαίο ποιητικό λόγο και σε θραύσματα επιγραφών, μνημεία, κτερίσματα, άβαφες πέτρες ζωής των αρχαίων ελλήνων, η μνήμη του συναισθηματικά φορτισμένη δίνει έναν άλλο χρωματισμό στην κριτική της όρασής του. Ενώ παλαιότερα συνομιλούσε με οικογενειακούς βασιλικούς οίκους όπως οι Ατρείδες τώρα συζητά με τις ζωές γυναικών που πωλούν ερωτικά το σώμα τους. Ενώνει παμπάλαιες εμπειρίες ζωής με σημερινές του καταστάσεις. Στην ποίησή του υπάρχει ένας ενιαίος σκελετός αναφορών από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Ο χρόνος ρέει πάνω σε μια ενιαία γραμμή αισθητικής προβληματικής και καθημερινών καταστάσεων. Τίποτα δεν μας είναι ξένο στην εικονογραφία του και τίποτα δεν μας κατατίθεται που να μην το αναγνωρίζουμε μέσα στην διάρκεια και συνέχεια του ελληνικού ερωτικού βλέμματος και ευαισθησίας. Ο λόγος του είναι συνήθως αποσπασματικός και με αρκετά αποσιωπητικά. Είτε δηλώνει με σαρκασμό μια αρχαία κατάσταση, είτε σημαίνει το ατελέσφορο ενός ερωτικού συναισθήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα, είτε περιγράφει και σχολιάζει σπιρτόζες σεξουαλικές καταστάσεις που διαβάζει πάνω σε μάρμαρα, φανερώνει  πολλά περισσότερα μέσα από τα αποσιωπητικά του και τις παύσεις του παρά από την καθαρότητά του. Ο Παρθένης αφήνει την φαντασία του αναγνώστη ελεύθερη να συμπληρώσει εκείνη τα υπόλοιπα των σχολιαστικών του καταθέσεων. Και αυτό είναι ενδιαφέρον γιατί δεν δεσμεύει τον αναγνώστη ούτε στον σύγχρονο λόγο του ούτε μάλλον και στην παλαιά μαρμάρινη αναφορά που παραπέμπει. Γιαυτό μιλώ για μια ενιαία γραμμή ζωής μέσα στον χρόνο ή του χρόνου αν στέκει.

     Στην παρούσα συλλογή «ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ», το αίσθημα της ματαιότητας είναι έντονο και συνεχές σε όλες τις ποιητικές του μονάδες ανεξάρτητα αν αυτές είναι λιγότερο ή περισσότερο τολμηρές. Διαχέεται το μάταιο της ζωής και του έρωτα μέσα στην χοάνη του πανδαμάτορα θανάτου. Εδώ κάπως θυμίζει τηρουμένων των ποιητικών αναλογιών, τον ποιητή του μεσοπολέμου Κώστα Καρυωτάκη, αν και περισσότερο ανακαλεί στην μνήμη μας την Σεφερική απαισιοδοξία για τις πράξεις και τα έργα των ανθρώπων, μόνο που όπως όλοι μας γνωρίζουμε ότι στον Σεφερικό ποιητικό λόγο κυριαρχεί το στοιχείο της σκοτεινής Μοίρας πάνω στις ζωές των ανθρώπων, όπως του το δίδαξε ο αρχαίος Αισχύλος. Αντίθετα στον Άγγελο Σ. Παρθένη, τουλάχιστον στην παρούσα συλλογή, είναι το αίσθημα της ματαιότητας των πάντων και το αναπόφευκτο του θανάτου που πρυτανεύει και κανονίζει τις ερμηνείες του βλέμματος. Όμως ο ποιητής, δεν παύει να συνομιλεί με καταστάσεις και εμπειρίες προηγούμενων ετών ή αιώνων, δικές του ή των άλλων, χωρίς να σταματά να σαρκάζει το γεγονός της αφήγησης. Ένα αδιόρατο πικρό και θλιμμένο μειδίαμα διακρίνουμε στα χείλη του που ψελλίζουν τις παλαιές χαρές της ζωής και του έρωτα. Ο ατομικός του χρόνος δεν του αφήνει περιθώρια επανάληψης παρόμοιων εμπειριών, η καταφυγή στην τέχνη της ποίησης και μάλιστα σε θέματα που προέρχονται από τον αρχαίο κόσμο στέκεται σαν λύτρωση της ζωής του, τώρα που αυτή γέρνει και γερνά και τα περιθώρια στενεύουν. Η τέχνη διασώζει ότι η  ίδια η ζωή δεν μπορεί να διασώσει. Η μνήμη διαχέεται μέσα σε λέξεις και εικόνες μέσα σε υπονοούμενα και υπεκφυγές, μέσα σε μια υπολογισμένη με ακρίβεια αποσπασματική γραφή. 

Η γραφή συνοδεύει την παλαιά ζωή οδηγώντας την στο ηρώον της τέχνης.

 Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 17 Απριλίου 2018